Aşağılık Kompleksi Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Neredeyse herkesin bazı durumlarda kendini başkalarına kıyasla yetersiz hissettiği anlar olmuştur. Örneğin, çocukken sınıfta sizden daha iyi şarkı söyleyen biriyle kendinizi kıyaslamış olabilirsiniz. Yahut iş yerinizde sizden çok daha başarılı birini görmüş ve yine yetersizlik hissine kapılmış olabilirsiniz.

Açıkçası, zaman zaman yetersizlik duygusu yaşamak oldukça doğaldır. Hatta bazen bu duygu insanı kişisel gelişim için teşvik bile edebilir. Ancak diğer yandan, sürekli yetersiz hissetmenin bazı insanlarda genel başarısızlık duygusuna veya düşük benlik saygısına neden olacağı söylenebilir.

Fakat bunun dahası var! Eğer kişisel yetersizlik hissi hayatınızı olumsuz etkilemeye başladıysa ve odaklanmanıza, çalışmanızı tamamlamanıza, hatta zirveye tırmanmanıza engel oluyorsa, aşağılık kompleksinden muzdarip olabilirsiniz.

Peki, aşağılık kompleksi ne demek? Belirtileri ve ortaya çıkma nedenleri neler? Bu kompleksi nasıl yenebilirsiniz? Tüm bu soruların cevabı ve çok daha fazlası için yazımızı okumaya devam edin!

Aşağılık Kompleksi Nedir?

Gerçek veya psikolojik bozukluktan kaynaklanan yoğun yetersizlik ve güvensizlik hissi aşağılık kompleksi olarak adlandırılır. Bu fenomenden muzdarip olan insanlar aynı zamanda düşük benlik saygısı problemi de yaşarlar. Başarıları onlar için asla yeterli gelmez; çünkü kendilerinden karşılanamayacak taleplerde bulunurlar.

Aşağılık kompleksi olan kişiler mükemmeliyetçilik eğilimindedirler. Oldukça büyük hedefler belirler ve mevcut yetenekleriyle bu hedefleri gerçekleştiremediğinde psikolojik ve fiziksel hastalıkların birçoğuna da davetiye hazırlayabilir.

Aşağılık Kompleksi ve Narsisizm

Aşağılık kompleksi kendi başına bir hastalık belirtisi değildir. Aşağılık kompleksi ve narsisizm, insanın kişilik yapısını önemli ölçüde etkileyen iki zıt kutuplu özelliktir. Aşağılık kompleksi, bireyin kendini değersiz hissetmesine ve genellikle düşük benlik saygısına sahip olmasına işaret eder. Bu durum, çoğu zaman içe kapanıklık ve çekingenlikle ilişkilidir, kişi yaşamındaki çeşitli durumları olumsuz şekilde değerlendirme eğilimindedir.

Öte yandan, narsisizm, bireyin aşırı bir özsaygıya ve kendi yeteneklerini abartmaya eğilim gösterdiği bir kişilik özelliğidir. Narsistik bireyler, genellikle kendilerini diğerlerinden üstün görme, övgü bekleyerek ego tatmini arama ve empati eksikliği gibi özelliklere sahiptir. Bu durum, derinlerdeki zayıf benlik saygısıyla baş etmeye yönelik bir savunma mekanizması olarak ortaya çıkabilir.

Bu iki kişilik özelliği, birbirine karşıt gibi görünse de, bazen aynı bireyde bir arada bulunabilir. Örneğin, bir kişi derinlerdeki aşağılık duygusuyla başa çıkabilmek için dışarıdan gelen övgüye aşırı bağımlı hale gelebilir ve bu da narsistik eğilimleri ortaya çıkarabilir. İnsan psikolojisinin karmaşıklığı, aşağılık kompleksi ve narsisizmin birbirine nasıl entegre olabileceği konusunda derinlemesine bir anlayış gerektirir.

Aşağılık Kompleksi ve Özgüven Eksikliği Arasındaki Fark

Aşağılık kompleksi ve özgüven eksikliği, psikolojide birbirine en sık karıştırılan kavramlar arasındadır. Çoğu kişi, bu iki ayrı kavramın aynı olduğunu düşünür. Oysa, her iki fenomenin de kendine özgü noktaları vardır.

Aşağılık kompleksinde birey kendini diğer insanlarla kıyaslama eğilimi gösterir. Çoğunlukla da bu kıyas sonrasında yetersiz hisseder. Özgüven eksikliğinde ise birey kendi yeteneklerine güvenemez ve dolayısıyla da potansiyelini fark edemez. Ayrıca burada, aşağılık kompleksinin aksine, kendini çevresindeki insanlarla kıyaslama gibi bir durum söz konusu değildir.

Bunların yanı sıra, her iki problem, kaynaklanma nedenleri açısından da birbirinden ayrılır. Aşağılık kompleksi genellikle çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler sonucu ortaya çıkar. Özgüven eksikliği ise bireyin yaşamındaki zorluklar, başarısızlıklar ve olumsuz deneyimler sonucu meydana gelir.

Aşağılık Kompleksi Belirtileri Nelerdir?

Aşağılık kompleksinin semptomlarını anlamak zor değildir. Çünkü söz konusu birey, muhtemelen düşük benlik saygısı ve olumsuz benlik imajı duygularının etkisi altındadır. Ancak, bazen bir semptom kendini gizleme konusunda o kadar iyidir ki, ayırt edici diğer özellikleri bilmek bu noktada fark yaratabilir.

Yaygın olarak rastlanan aşağılık kompleksi belirtileri şu şekildedir:

• Sosyal Geri Çekilme: Aşağılık kompleksinden muzdarip kişiler sosyal ortamdan çekilebilir. Kendilerini diğer insanlarla birlikte olmaya layık göremeyebilirler.
• Başkalarını Küçümseme: Bu insanlar benlik saygısını artırmak için kendilerine başkalarından daha iyi olduklarını kanıtlamaya çalışırlar. Başarısız olduklarında başkalarının çabalarını küçümseme eğilimi gösterebilirler.
• Kıskançlık: Aşağılık kompleksinin en belirgin semptomu kıskançlıktır. Kişi, kendinden daha başarılı olan insanları kıskanır ve bunu genellikle şans etmenine bağlar.
• Aşırı Hassasiyet: Bu kişiler iltifatlara ve olumsuz eleştirilere karşı son derece hassastır. Eğer duydukları şey iltifat ise bunun gerçekliğini sorgularlar. Ya da tam tersi olumsuz bir eleştiri ise anında savunmaya geçebilirler.
• Dikkat Çekme Eğilimi: Aşağılık kompleksinden muzdarip olan insanların, başkalarının yanında dikkat çekme davranışı sergileme olasılığı çok yüksektir. Ayrıca saldırganlık veya öfke patlaması, depresif veya mutsuz görünme gibi diğer dikkat çekme taktiklerine de başvurabilirler.

Aşağılık Kompleksi Neden Olur?

Aşağılık kompleksi terimi, 20. yüzyılın başında Psikolog Alfred Adler tarafından tanımlandı. Adler, bazı insanların hedeflerine ulaşmak için neden motivasyon eksikliği yaşadığını merak etti.

Bunun üzerine çalışmalar yürüttü ve herkesin doğuştan gelen bir aşağılık kompleksi duygusuna sahip olduğu inancını ortaya koydu. Adler aşağılık kompleksini çocukluk dönemine bağlarken; dönemin ünlü psikologları temelin üzerinde daha fazla çalışarak farklı etkenler üzerine eğildi.

İşte, araştırmalar sonucu ortaya konan aşağılık kompleksi nedenleri:

• Çocukluk deneyimleri
• Yetişkinlikte yaşanan olumsuzluklar
• Kişilik özellikleri
• Kültürel mesajlar
• Toplumsal normlar

Aşağılık Kompleksi Olan İnsanlar Nasıl Davranır?

Aşağılık kompleksi olan kişilerin en tipik davranışı sergiledikleri depresif tutumdur. Günlük yaşamda karşılaşılan küçük aksiliklere bile güçlü depresif duygularla yanıt verirler.

Bu kompleksten muzdarip olan bireyler kendi içlerine çekilme eğilimindedir. Böylece, diğer insanlarla yüzleşmekten başarılı bir şekilde kaçınırlar. Bu davranışın sonucu ise çok az sosyal temas ve buna bağlı yalnızlık olur. Baş edilemeyen ve sürekli bir hâl alan yalnızlık duygusu, aşağılık kompleksini daha da güçlendirir.

Bu kişiler, aşağılık kompleksiyle başa çıkmak için diğer insanlardan daha çok çaba harcarlar. Bu da etkilenenler için itici güç anlamına gelir. Kendi duygularıyla başa çıkmak ve bunu hem kendilerine hem de diğer insanlara ispatlamak için adeta kibirli bir tavır takınabilirler. Bu durumda kibir ve aşağılık kompleksi uzun süre yan yana ilerler.

Bazen kişi, kendisinin iyi olduğundan çok karşı tarafın kötü olduğuyla ilgilenir. Onların yaptıkları işi eleştirir, başarılarını küçümser ve yanlışlarını söylemekten çekinmez. Bireyin bu davranışları ego ve aşağılık kompleksinin kombine edilmiş hali gibidir. Durumu anlamayan insanlar da yüksek tavır sergileyen ve çevresindeki herkesi eleştiren bu kişiyi egoist olarak tanımlayabilir.

Kişinin aşağılık kompleksi dışarıdan belli olacağı gibi bazen de davranışlarından görünmeyebilir. Zorbalığının altında da aşağılık kompleksi yatabilir.

Aşağılık Kompleksi Nasıl Yenilir?

Aşağılık kompleksini yenmenin birçok yolu vardır. Beyninizin yarattığı bu bilişsel çarpıtmayı temizlemek için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:

• Kendinize Güvenin: Öz güveninizi geliştirmek için çaba harcayın. Zayıf yönlerinizin üstüne düşerek onları yükseltebileceğinizi unutmayın.
• Pozitif İnsanlarla Birlikte Olun: Bazen sizi aşağı çeken kişinin çevrenizdeki diğer insanlar olduğunu unutabilirsiniz. Bu nedenle, içinizdeki en iyiyi ortaya çıkaran insanlarla zaman geçirmeye özen gösterin.
• Endişe Etmeyi Bırakın: Hepimiz bir noktaya kadar başkalarının bizim hakkımızda ne düşündüğünü önemseriz. Ancak bunun şiddetini artırmak aşağılık kompleksinin yükseklere çıkmasına yardımcı olur. Bu yüzden diğer insanların ne düşündüğünü önemsemeyi bırakmalısınız.
• Kendiniz Olmaktan Çekinmeyin: Kendinizden iyi şekilde yararlanmaya çalışmak sorun değil. Ancak bu tutum, her hareketinizin sürekli bir eleştirisi haline geldiğinde, ondan vazgeçmek en iyisidir.
• Kendinizle Konuşun: Olumlu ve güçlü yanlarınızı kendinizle paylaşmaktan çekinmeyin. Yaptığınız her olumlu davranışı kendinize hatırlatın ve bununla gururlanın.
• Günlük Tutun: Diğer insanların sizden daha başarılı olduğunu düşündüğünüzde onlarla konuşmak can sıkıcı gelebilir. Bu sosyal geri çekilmenizin kaçınılmaz bir sonucudur. Fakat bunun üstünü kapatmanız ve hissettiklerinizi insanlarla paylaşmamanız, kaygı ve depresyon gibi problemlerin kapısını aralayabilir. Bu yüzden bir defter alıp ne hissediyorsanız oraya aktarmalısınız.
• Spor Yapın: Düzenli bir egzersiz rutini oluşturmak yalnızca fiziksel sağlığınızı olumlu etkilemez. Aynı zamanda ruhsal sağlığınızda da önemli ölçüde artış yaşanır. Sporu bir kaçış noktası olarak kullanabilirsiniz. Kendinizi geliştirmek ve günden güne ilerleme kaydettiğinizi görmek sizin için yararlı olabilir.
• Profesyonel Yardım Alın: Semptomlarınız kişisel çabalarınızla engelleyemeyeceğiniz kadar şiddetli ise psikolojik yardım almanız hayat kurtarıcı olabilir. Seanslar sayesinde hem stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenebilir hem de yaşadığınız motivasyon eksikliğinin sebeplerini anlayabilirsiniz. Bu, aynı zamanda güçlü yanlarınızı görmenize ve kendinizi sevmenize kolaylık sağlayacaktır.

Aşağılık Kompleksi Tedavisi

Aşağılık kompleksinin tedavisi genellikle psikoterapi seanslarıyla gerçekleşir. Semptomların şiddetine bağlı olarak, doktor veya psikolog hangi tür terapinin yapılacağına karar verir. Bu süreçte çoğu zaman aşağıdaki tedavi seçeneklerine başvurulur:

• Konuşma Terapisi: Aşağılık kompleksinin üstesinden gelmek için adım atacağınız en güzel alan konuşma terapisidir. Uzman psikolog, düşük benlik saygısını şekillendirmiş olma ihtimali bulunan herhangi bir travma ile çalışma yürütecektir. Bu da başlangıçta zorlayıcı olabilir. Çünkü fenomene neden olan faktörlerle yüzleşmek her zaman kolay değildir. Öte yandan, birçok insanın sizinle aynı duyguları yaşadığını ve yüz yüze veya online terapi ile öz güvenlerini yeniden kazanmaya çalıştıklarını unutmayın.
• Meditasyon: Terapiye ek olarak meditasyon seçeneklerinden yararlanmak faydalı olabilir. Bu aktivite kendinizle daha uyumlu olmanızı kolaylaştıracak ve tedavi sürecinde güzel bir destekleyici rolü üstlenecektir.

Aşağılık Kompleksi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Aşağılık Kompleksi Hastalık mı?

Aşağılık kompleksi psikiyatrik bir hastalıktan ziyade psikolojik bir durumdur.

Aşağılık Kompleksi Nelere Yol Açar?

Tedavi edilmeyen aşağılık kompleksi diğer psikolojik hastalıkların gelişmesini hızlandırır, kişinin sosyal hayatını kısıtlar ve fiziksel rahatsızlıkların ortaya çıkmasına zemin hazırlar.

Aşağılık Kompleksi Olan Birine Nasıl Davranılmalı?

Yapmanız gereken ilk şey bu kişiyi anlamaya çalışmaktır. Belki tam olarak hislerini anlayamazsınız; ancak yine de onu anladığınızı hissettirmelisiniz. Güçlü yönlerini tekrar edebilir ve yetenekleri dahilinde aktivite yapmak için teşvik edebilirsiniz.

Aşağılık Kompleksi Geçer mi?

Evet, uzman önderliğinde gerekli tedavi uygulandığı sürece aşağılık kompleksinden kurtulmak mümkündür.

Aşağılık Kompleksi İçin İlaç Tedavisi Var mı?

Hayır, bu kompleksin tedavisi için doğrudan bir ilaç kullanılmamaktadır. Ancak uzman psikiyatrist diğer yan hastalıkların semptomlarını hafifletmek için ilaç kullanımı önerebilir.

Aşağılık Kompleksinin Tersi Nedir?

Bu durumun tersi genellikle ”üstünlük kompleksi” adıyla anılır.