Yemek yemek istemeyen bir çocuk, ebeveynler için her zaman endişe kaynağı olmuştur. Çocuğun zaman zaman özellikle bazı yiyecek ve içeceklere karşı isteksiz olması oldukça normal bir durumdur. Bununla birlikte, isteksizliğe tabağı devirme veya öfke gibi davranış şekilleri eşlik ediyorsa ve bu uzun bir zaman dilimini kapsıyorsa beslenme bozukluklarının varlığından şüphelenebiliriz.
Peki, çocuklarda beslenme bozuklukları nelerdir? Çocuklarda görülen bu tip yeme bozuklukları hangi belirtilerle kendini gösterir?
Çocuklarda Görülen Beslenme Bozuklukları Nelerdir?
Genellikle yaşamın ilk altı ayında başlayan ve kusma, yutma zorluğu, isteksizlik gibi belirtilerle karakterize edilen sağlık sorunu beslenme bozukluğu olarak adlandırılır. Bu soruna sahip çocuklar açlıklarını belli edemezler, yaşıtlarına göre çok daha çabuk yorulurlar, emme veya yutma gibi eylemlerde güçlük çekerler.
Çocuklarda beslenme bozuklukları farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Örneğin, bazı çocuklar, katı gıdayı yemeyi reddederken bazı çocuklar yalnızca bazı gıdalara karşı isteksizdir. Böyle bir durumda çocuğu gözlemleyerek hangi türe daha yakın olduğu konusunda fikir sahibi olabilirsiniz. Net teşhis için de profesyonel bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.
Öte yandan, genel olarak görülen beslenme bozukluğu türleri de şu şekildedir:
Anoreksiya nervoza,
Pika bozukluğu,
Bulimia nervoza,
Kaçıngan gıda alım bozukluğu,
Obezite.
Anoreksiya Nervoza
Anoreksiya nervoza, çocuklarda en sık rastlanan yeme bozuklukları arasındadır. Bu bozuklukta çocuk kilo alma korkusu yaşar. Korku o kadar baskındır ki çocuğun yemek yeme isteğini kaybetmesine neden olur. Çocuğunuzun bu hastalıktan muzdarip olduğunu düşünüyorsanız bazı belirtilerin var olup olmadığını gözlemlemeniz gerekir.
Eğer aşağıdaki belirtilerin birkaçı çocuğunuzda görülüyorsa, anoreksiya nervoza şüphesiyle doktora başvurabilirsiniz:
Aşırı kilo kaybı,
Yemek yemeyi reddetme,
Vücut ağırlığı ile aşırı meşgul olma,
Vücut imajı hakkında sürekli düşünmek,
Aşırı bir şekilde egzersiz yapmak,
Kızlarda adet döngüsünün kesilmesi.
Çocuklarda anoreksiya nervoza, böbrek ve kemikler başta olmak üzere birçok noktada ciddi etkilere neden olabilir. Tedavi edilmeyediği takdirde ise ölümle sonuçlanabilir. Bu sebeple, vakit kaybetmeden profesyonel yardım almak şarttır.
Pika Sendromu
Çocuğun besin değeri olmayan maddeleri yeme isteği ile karakterize edilen beslenme bozukluğuna pika sendromu adı verilir. Bu durum, özellikle zihinsel engeli olan bireylerde ve küçük çocuklarda yaygındır. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir; ancak çinko eksikliği ve psikolojik faktörlerin hastalığın gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir.
Pika bozukluğu yaşayan çocuklar toprak, tebeşir, boya veya kağıt gibi maddeleri yemek ister. Bu hem psikolojik hem de fiziksel hastalıkların tetiklenmesine neden olan ciddi bir durumdur. Hastalığın ileri boyuta ulaşmaması ve sona erdirilmesi için aşağıdaki tedavi seçeneklerinden yararlanılır:
Terapi,
Besin takviyesi,
Aile eğitimi.
Bulimia Nervoza
Aşırı yemek yeme atakları ve ardından kusma veya yoğun egzersiz yapma gibi davranışlarla karakterize olan bozukluk da bulimia nervoza olarak adlandırılır. Yetişkinler kadar çocukları da etkisi altına alan hastalığın en sık görülen belirtileri şu şekildedir:
Kontrolsüz bir biçimde aşırı yemek yeme atakları,
Yediklerini çıkarmak için kusmak,
Diyet yapmak,
Vücut ağırlığına takıntılı olmak,
Boğaz ağrısı,
Diş erozyonu,
Kilo verdirici takviye gıdaları kontrolsüz tüketmek.
Bulimia nervoza kalp sorunları ve sindirim sistemi hastalıklarının önünü açan bir durumdur. Eğer çocuğunuzun bulimia hastalığına yakalandığını düşünüyorsanız uzman yardımı almaktan çekinmeyiniz.
Kaçıngan Gıda Alım Bozukluğu
Çocukların özellikle belirli yiyecekleri yemeyi reddettiği veya sınırlı yiyecekleri tükettiği bir bozukluktur. Gıda seçiciliği olarak da adlandırılan bozukluk, önemli oranda kilo kaybı ile de yakından ilişkilidir. Kaçıngan gıda alım bozukluğunun en yaygın görülen belirtileri şu şekildedir:
Büyüme geriliği,
Belirli yiyecekleri yemeyi reddetme,
Yorgunluk,
Soluk cilt,
Yemek zamanı yaşanan kaygı.
Beslenme danışmanlığı, davranış terapisi ve aile destekliği ile çocuğunuzun hastalığı atlatmasına yardımcı olabilirsiniz.
Obezite
Çocuklarda obezite, vücut kitle indeksinin cinsiyete ve yaşa göre oldukça yüksek seviyede olması durumudur. Hastalığın oluşması genetik faktörler, yetersiz fiziksel aktivite, çevresel faktörler ve sağlıksız beslenme ile hızlanabilir.
Obezite, tedavi edilebilen bir hastalıktır. Çok geç kalmadan müdahale edildiğinde çocuğunuz sağlıklı ve dengeli bir hayata kavuşabilir.
Çocuğunuz beslenme bozukluklarından herhangi birine yakalandıysa bunun temelinde yatan esas nedeni anlamak çok önemlidir. Bu, uygun müdahalenin yapılmasında ve çocuğunuza hitap eden tedavi yöntemlerinin belirlenmesinde kilit rol oynar.
Çocuklarda beslenme bozukluklarına neden olabilecek faktörler şu şekildedir:
Genetik faktörler,
Psikolojik faktörler,
Çevresel faktörler,
Tıbbi ve fizyolojik faktörler,
Sosyal ve kültürel faktörler,
Beden algısı.
1. Genetik Faktörler
Aile bireylerinden herhangi birinde herhangi bir yeme bozukluğu varsa, çocukların da aynı problemleri yaşama olasılığı oldukça fazladır. Bunun olmadığı durumlarda ise devreye metabolik farklılıklar girer. Bazı çocuklar metabolizmalarındaki sorunlar nedeniyle beslenme bozuklukları geliştirmeye daha yatkın olabilirler.
2. Psikolojik Faktörler
Sağlam bir psikoloji sağlam bir vücudun temelini oluşturur. Çocuğunuz aşağıdaki ruhsal problemlerin birine veya birkaçına sahipse beslenme bozukluğu geliştirme olasılığı oldukça fazladır.
Düşük öz saygı: Çocuklarda benlik saygısının düşük olması, yeme bozukluğu geliştirmelerinde önemli bir rol oynar. Kendini değersiz ve hemen hemen her konuda yetersiz hisseden çocuklar, kendilerini iyi ve başarılı hissetmek için yeme davranışlarını kontrol etmeye çalışabilirler.
Anksiyete ve depresyon: Anksiyete yaşayan çocuklar özellikle bazı gıdalara karşı takıntılı olabilirler. Örneğin, çocuğunuz yumurtaya karşı aşılamayacak bir duvar örmüş olabilir. Depresyonda ise çocuğunuzda aşırı yeme veya çok az yeme davranışları görülebilir. Bunlar her ne kadar depresyon belirtileri sayılsa da kronikleştikçe beslenme bozukluklarının önünü açabilir.
Travma: Aile baskısı veya akran zorbalığı çocukların beslenme alışkanlıkları üzerinde söz sahibidir. Arkadaşları tarafından kiloları yüzünden dışlanan bir çocuk, hızla kilo vermek için sağlıksız davranış biçimlerine yönelebilir.
3. Çevresel Faktörler
Ailenin sahip olduğu yeme alışkanlıkları, çocukların beslenme davranışlarını direkt olarak etkiler. Eğer sağlıksız gıda seçimi yaygınsa çocuğun sağlıklı gıdalara yönelmesi imkansızdır. Bunun dışında, medyada ve toplumda yer alan zayıflık algısı çocuklarda kilo alma korkusuna neden olabilir.
4. Tıbbi ve Fizyolojik Faktörler
Psikolojik veya çevresel faktörler etkili olmasa bile çocuğunuz beslenme bozukluklarına yakalanabilir.Hormonal sorunlar, diyabet, tiroid veya diğer gastrointestinal hastalıklar çocukların yeme alışkanlıklarını önemli ölçüde etkileyebilir.
5. Sosyal ve Kültürel Faktörler
Her toplum kendi kültürel normlarına sahiptir. Bazı kültürler daha zayıf olmayı teşvik ederken, bazı kültürler için kilolu olmak güç göstergesidir. Çocuğun içinde bulunduğu kültür yapısı yeme tarzını oluşturmada etkili olacaktır. Bu da çocuğun zamanla beslenme bozuklukları geliştirme riskini artıracaktır.
6. Beden Algısı
Çocukların kendini algılama şekli çok farklıdır. Özellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan belirtiler, çocuğun bedeni hakkında olumsuz fikirler geliştirmesine neden olabilir.
Çocuklarda Beslenme Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuklarda yeme bozukluklarının tedavisi için multidisipliner bir yaklaşımla yaklaşmak ilk kuraldır. Bu yaklaşımla çocuğun psikolojik ve fiziksel sağlığı değerlendirilir. Detaylı anamnez alınarak sahip olunan beslenme alışkanlıkları değerlendirme sonuçları ile birleştirilir.
Ortaya çıkan tablo göz önünde tutularak aşağıdaki tedavi yöntemlerinden biri veya birkaçının kombinasyonu planlanır:
Tıbbi müdahale,
Beslenme danışmanlığı,
Terapi,
Yaşam tarzı değişikliği.
Tıbbi Müdahale
Çocuk doktoru veya pediatrik endokrinolog tarafından gerçekleştirilen kapsamlı bir sağlık değerlendirmesidir. Bu değerlendirme ile çocuğun genel sağlık durumu kayıt altına alınır. Kan testleri ve diğer laboratuvar tetkikleri ile besin eksikliğinin olup olmadığı saptanır.
Beslenme Danışmanlığı
Çocuğun sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirebilmesi için uzman bir diyetisyenden yardım almak şarttır. Diyetisyen, tıbbi bilgileri ve kişisel gözlemlerini göz önünde tutarak tamamen çocuğa özgü bir beslenme planı oluşturur.
Çocuk ve aile hastalık hakkında bilgilendirilir. Özellikle sağlıklı gıda seçimleri ve sağlıklı yemek hazırlama yöntemleri hakkında bilgilendirici konuşmalar yapılır.
Terapi Desteği
Çocuğun yeme bozukluğunun altında yatan psikolojik sebepleri saptamak ve ortadan kaldırmak için terapi almak çok önemlidir. Burada birçok farklı terapi türünden faydalanılır:
Bireysel terapi: Çocuğun kendine olan güvenini tazelemeye odaklanır. Bu sayede yeme davranışları iyileştirilir.
Aile terapisi: Ebeveynlerin hastalık hakkında bilgilendirildiği ve çocuğa nasıl destek olabileceklerinin anlatıldığı terapilerdir. Aile dinamiklerini sağlamlaştırmayı ve aile içindeki iletişimin sağlıklı geliştirilmesini amaçlar.
Grup terapisi: Çocuğun yalnız olmadığını hissetmesi için grup terapisinden yararlanılır. Çocuk beslenme bozukluğu olan diğer akranlarıyla deneyimlerini paylaşabilir ve onların deneyimlerinden yararlanabilir.
Kognitif davranış terapisi: Çocuğun yeme bozukluğu geliştirmesine neden olan olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeyi amaçlayan terapi şeklidir. Kognitif ya da diğer adıyla bilişsel terapi ile çocuğun zihninde yer alan otomatik düşünceler ayrıştırılır. Zamanla farkındalık kazanan çocuk, beden ve imaj konusunda sağlıklı düşünmeye başlayacaktır.
Maruz bırakma terapisi: Özellikle kaçıngan gıda alım bozukluğunda tercih edilir. Yenmek istenmeyen yiyeceklerle yavaş yavaş yeniden tanışılır ve bir süre sonra bu yiyecekler kabul edilir. Bunun için çeşitli maruz bırakma tekniklerinden yararlanılır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Çocuklarda yeme bozukluğu tedavisinin etkili olabilmesi için yaşam tarzı değişiklikleri yapmak şarttır. Çocuğun fiziksel aktivite seviyesini artırmak için spor eğitmeninden destek alınabilir. Düzenli bir şekilde yapılan egzersiz ile hem fiziksel hem de zihinsel sağlık iyileştirilebilir.
Yaşam tarzı değişikliği yalnızca çocukları kapsayan bir öneri değildir. Çocukla birlikte aileler de günlük rutinlerinde değişiklikler yaparak çocuğun tedavi sürecine destek olmalıdır. Rutin uyku saatleri ayarlanabilir, stres yönetimi yapılabilir ve yemek yeme saatleri konusunda daha erken saatler kararlaştırılabilir.
Çocuklarda beslenme bozukluklarının tedavisi, sabır ve süreklilik gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte ebeveynler, eğitimciler ve diğer sağlık profesyonelleri iş birliği içinde çalışmalıdır.
Her insan bazı zamanlarda uykuya dalmakta zorluk yaşayabilir. Duyduğunuz bir heyecandan ötürü kendinizi yatağın içinde dönüp dururken bulabilirsiniz. Ya da iş görüşmesi yapacağınız günün gecesinde aniden uyanabilirsiniz. Yaşam serüvenlerimizde karşılaştığımız benzeri öykülerde uyku düzenimizde kısa süreli değişiklikler gözlenmesi olağan bir durum olarak kabul edilebilir. Ancak bu hal tekrar eden bir yaşam döngüsüne girdiğinde uykusuzluk hastalığının […]
Sinir hastalığı birçok türü içinde barındıran geniş bir kavramdır ve her yaşta görülebilir. Örneğin, multipl skleroz, myastenia gravis ve menenjit gibi bazı hastalıklar genellikle çocuklukta ve genç erişkinlik dönemlerinde ortaya çıkar. Demans veya parkinson gibi hastalıklar ise yaşlılık döneminde ortaya çıkan tipik hastalıklardır. Bütün yaş gruplarını kapsıyor olması nedeniyle, hemen hemen herkes kendi kişisel çevresinde […]
Bir bebeğin gelişimine eşlik etmek, belki de bu hayatta başınıza gelebilecek en harika şeylerden biridir. Bebeğiniz yeni şeyler keşfederken onun gülümseyişine tanık olmak hiçbir duygu ile kıyaslanamaz. Ancak işler her zaman sandığınız gibi toz pembe gitmeyebilir. Bebeğiniz iki yaşına geldiğinde gülümsemenin yerini çığlıklar alabilir. Tekrarlanan ağlama nöbetleri, huzurlu uykunun önüne geçebilecek kadar kuvvetlidir artık. Eğer […]
Hamilelik döneminde vücutta meydana gelen değişikliklerden sıklıkla bahsederiz. Yuvarlak hale gelmiş ve büyümüş bir göbek, günden güne artan çatlaklar, nadiren de olsa varis görünümlü bacaklar ve gününüzün çoğunda size eşlik eden mide bulantıları… Ancak anne adayları, gebelik sırasında kendilerini bekleyen durumlar ve yaşayacakları psikolojik değişimler hakkında genellikle fazla bilgi sahibi değildir. Peki, hamilelik psikolojisi nedir […]
Okul, belli bir yaşa kadar neredeyse herkesin yaşantısında önemli bir yer tutar. Bir yerden sonra okula gitmek, artık bir istekten ziyade görevmiş gibi hissettirebilir ve çocuğunuzda zaman zaman okula gitmek istememe dürtüsü olabilir. Siz de bir ebeveyn olarak, bu süreçte ‘’Çocuğum okula gitmek istemiyor, ne yapmalıyım?’’ sorusunu sık sık sorabilirsiniz. Öncelikle, çocuğun okula gitmek istememesi, […]
Çocukluk ve yetişkinlik arasındaki geçiş süreci, kısaca ergenlik dönemi olarak adlandırılır. Kişisel değerlerin oluşturulmasında ve biyolojik gelişimin tamamlanmasında oldukça önemli olan bu dönem, ergenler ve ebeveynler için oldukça zorlayıcıdır. Gençler, belirsiz bir yolmuş gibi görünen geçişle mücadele ederken; ebeveynler ise bütün enerjilerini onları anlamaya harcar. Öte yandan, ergenlik çağında yaşanan sorunlar nedeniyle birçok anne ve […]
Hipertansiyon, her dört kişiden birini etkisi altına alan ciddi bir sağlık sorunudur. Ancak, ne kadar yaygın görülürse görülsün, birçok kişi bu hastalığa sahip olduğundan habersizdir. Çünkü hipertansiyon hızlı ve yavaş bir şekilde ilerler. Tanının geç alınması ve belki de hiç alınmaması, kalp ve böbrekler başta olmak üzere, çeşitli organlar üzerinde ciddi hasarlar oluşmasına neden olur. […]
Hamilelik döneminde neredeyse hiçbir şey düzenli ve sağlıklı beslenme kadar önemli değildir. Çünkü mineral ve vitaminlere olan ihtiyaç gebelik sırasında keskin bir yükselişe geçer. Bu ihtiyacın karşılanmaması durumunda bebeğin gelişimi sekteye uğrayarak beklendiği gibi iyi sonuçlanmayabilir. Böyle olumsuz bir durumla karşılaşmamak için gebelik döneminde beslenmeye önem vermelisiniz. Peki, hamilelikte beslenme nasıl olmalıdır? Gebelikte beslenme programı […]
