Uykusuzluk (İnsomnia) Nedir, Uykusuzluğa Ne İyi Gelir?

Her insan bazı zamanlarda uykuya dalmakta zorluk yaşayabilir. Duyduğunuz bir heyecandan ötürü kendinizi yatağın içinde dönüp dururken bulabilirsiniz. Ya da iş görüşmesi yapacağınız günün gecesinde aniden uyanabilirsiniz.

Yaşam serüvenlerimizde karşılaştığımız benzeri öykülerde uyku düzenimizde kısa süreli değişiklikler gözlenmesi olağan bir durum olarak kabul edilebilir. Ancak bu hal tekrar eden bir yaşam döngüsüne girdiğinde uykusuzluk hastalığının kendini göstermeye başladığını anlayabiliriz.

İnsomnia ya da halk arasında bilinen adıyla uykusuzluk hastalığı, milyonlarca kişiyi etkisi altına alan bir uyku bozukluğudur. Her yıl yüzlerce kişiye insomnia teşhisi konulmaktadır. Hastalığı teşhis ve tedavi etmenin anahtarı ise onu iyi bir şekilde tanımaktan geçmektedir.

Bu içeriğimizde, insomnia ne demek sorusuna net bir yanıt bulabileceksiniz. Ayrıca uykusuzluk sebeplerini, yaygın belirtilerini ve bunlarla nasıl başa çıkabileceğinizi öğreneceksiniz. Hazırsanız, bu hastalığı tanımaya ve tedavi yollarını keşfetmeye başlayabiliriz!

Uykusuzluk Hastalığı (İnsomnia) Nedir?

İnsomnia hastalığı, kişinin uykuya dalmada güçlük çekmesi ya da uyuyamaması ile karakterize bir bozukluktur. Uykusuzluk hastalığına sahip olan insanlar sadece uykuya dalmakta zorlanmaz; aynı zamanda beklenenden önce ve dinlenmemiş şekilde uyanabilirler. Bu da kişinin hem vücut hem de ruh sağlığına olumsuz yönde eder. Bağışıklığın zayıflamasına, konsantrasyon azalmasına, yorgunluk, depresyon ve anksiyete gibi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlayabilir.

Uykusuzluk hastalığı, kronik ve akut olmak üzere iki farklı şekilde ortaya çıkabilir:

• Akut uykusuzluk, birkaç gün ila 3 ay arasında süren uyku bozukluğudur. Genellikle boşanma, ölüm, hayatı tehdit eden bir hastalık ya da yaşam stresi gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir.
• Kronik uykusuzluk ise uzun süreli uyku güçlüğüdür. Kişinin en az 3 ay boyunca, 3 ya da daha fazla gece uyku güçlüğü yaşadığı durumlar olarak adlandırılır. Kronik uyku bozukluğuna sahip insanlar genellikle uyuyamamanın neden olduğu gündüz semptomlarından şikayetçidir. Gittikçe şiddetlenen belirtiler hastanın iş veya okul performansını etkiler. Aile ilişkilerinde ve sosyal yaşamında bozulmalara yol açar.

Uykusuzluk Neden Olur?

Uykusuzluğun oluşumunda birden fazla faktör etkili olabilir. Örneğin, akut uykusuzluk oluşumunda genel olarak hayatın olağan akışında bozulmalar etkiliyken; kronik uykusuzluk genellikle altta yatan fiziksel veya zihinsel bir soruna bağlı olabilir.

Bununla birlikte, çeşitli araştırmalar tarafından kanıtlanmış yaygın uykusuzluk nedenleri şu şekildedir:

1. Tıbbi Nedenler

Uykusuzluğun baş gösterme sebebi tıbbi nedenler ise iki olasılık ortaya çıkar. Bazı durumlarda tıbbi durumlar direkt olarak uykusuzluğa neden olurken; bazı durumlarda uykuya dalmayı zorlaştıran semptomların ortaya çıkmasına neden olur.

Uykusuzluğa neden olabilecek tıbbi durum örnekleri şunlardır:

• İlaç kullanımı
• Sinüs alerjileri
• Kalp hastalığı
• Reflü,
• Endokrin bozukluklar,
• Eklem problemleri,
• Astım veya benzeri solunum problemleri,
• Parkinson ve huzursuz bacak sendromu gibi nörolojik sebepler,
• Kronik ağrı.

2. Psikolojik Nedenler

İnsomnianın ortaya çıkmasında yalnızca tıbbi problemler etkili değildir. Hastalık aynı zamanda anksiyete, depresyon ve bipolar bozukluk gibi psikolojik rahatsızlıkların belirtisi ya da yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, uyku sorunları depresyon ve bipolar bozukluk hastalığının en yaygın semptomlarından biridir.

Travma sonrası stres bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk gibi hastalıklar da uykusuzluğun ortaya çıkmasında etkilidir. Kas gerginliği, endişe verici düşünceler veya aşırı uyarılmış hissetme ile karakterize olan bu hastalıklar uykuya dalmanızı zorlaştırabilir.

3. Yaşam Tarzı

Uykusuzluğun oluşmasına katkıda bulunabilecek bir dizi yaşam tarzı faktörü vardır. Sağlıksız uyku alışkanlıkları veya yaşam tarzı bu hastalığa neden olabilir. Örneğin, vardiyalı sistemde çalışmak vücudun biyolojik saatinde değişikliğe yol açabilir.

Gündüz şekerlemeleri enerjinizi tazeleyip motivasyonunuzu yeniden kazanmanıza yardımcı olabilirken, tekrar eden gündüz uykuları da geceleri uykuya dalmanızı zorlaştırabilir.

4. Uykusuzluğu Tetikleyen Gıdalar Tüketmek

Öğünlerde tüketilen yiyecekleri doğru şekilde ayarlayamamak uykusuzluğunuzu tetikleyebilir. Kafein uykusuzluğun en net bilinen nedenleri arasındadır.  Kahve, çay, kola gibi içecekler uyarıcı etkiye sahiptir. Tütün ürünlerindeki nikotin de uyku problemine sebep olabilir.Bunun haricinde alkol uykuya dalmaya yardımcı olabilirken, derin uyku aşamalarını önleyerek, gecenin ortasında uyanmanıza sebep olabilir.

5. Uyku ile ilgili bozukluklar

Uyku apnesi, uyku esnasında düzenli aralıklarla nefes alınmasına engel olan bir uyku bozukluğudur. Bunun haricinde, huzursuz bacak sendromu gibi rahatsızlıklar da uykuya dalmayı güçleştirebilir.

Uykusuzluk Belirtileri Nelerdir?

Uykusuzluk belirtileri, her hastada aynı şekilde ve aynı şiddette ortaya çıkmaz. Semptomlar kişinin yaşamına, zihinsel ve ruhsal sağlığına göre değişkenlik gösterebilir.

Bununla birlikte, genel olarak hastalığa sahip olan kişilerde aşağıdaki kronik insomnia belirtileri ortaya çıkabilir:

• Gündüz uyuşukluğu,
• Dinlenmemiş şekilde uyanmak,
• Gün içerisinde ortaya çıkan odaklanma sorunu,
• Uykuda kalamama nedeniyle sinirli hissetmek,
• Gece boyunca sık sık uyanma,
• Saatler boyunca uykuya dalmaya çalışmak,
• Çok erken uyanmak ve tekrar geri uyuyamamak.

Eğer yukarıdaki belirtilerin bir ya da birkaçına sahipseniz uykusuzluk tedavisi için vakit kaybetmeden profesyonel yardım almalı ve tedavi süreci için adım atmalısınız.

Uykusuzluk Zararları

Uyku, sağlığınız için son derece önemlidir. Dolayısıyla, uykusuzluğun nedeni ne olursa olsun, tedavi olmadığınız sürece hem fiziksel hem de zihinsel olarak etkilenebilirsiniz. Bunun en basit örneği, insomnia hastalarının iyi uyuyan insanlara kıyasla daha düşük bir yaşam kalitesi göstermesidir.

İnsomnia tedavisi yapılmadığı takdirde aşağıdaki sorunlarla karşılaşma ihtimaliniz oldukça yüksektir:

• Motivasyon kaybı,
• Odaklanma güçlüğü,
• Okulda veya iş yerinde performans düşüklüğü,
• Araba kullanırken uyuklama ve beraberinde kaza riski,
• Depresyon, anksiyete bozukluğu ve madde bağımlılığı gibi ruh sağlığı bozuklukları
• Yüksek tansiyon,
• Kalp ve endokrin hastalıkları,
• Kronik ağrının artması.

Uykusuzluk Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Gece uyuyamama hastalığı için teşhis genellikle hastaların geri bildirimleri dikkate alınarak konur. Hasta yeterince dinlendikten sonra belirtiler gözden geçirilir ve fiziksel muayene yapılır. Uzman hekim tanıyı desteklemek veya kesinleştirmek için aşağıdaki tekniklerden yardım alabilir:

• Uyku Günlüğü: Tanının kesin olarak konulabilmesi için sizden uyku günlüğü tutmanız istenebilir. Yatma saatiniz, uyanma saatiniz ve gün içerisinde nasıl hissettiğiniz kayıt altına alınır.
• Uyku Envanteri: Tıbbi geçmişiniz, altta yatan hastalıklarınız ve uyku alışkanlıklarınızın kapsamlı olarak değerlendirildiği bir envanterdir.
• Kan Testleri: Uzman hekim uykusuzluğun altta yatan bir tıbbi nedenden kaynaklandığını düşünüyorsa kan testi isteyebilir. Tiroid ve diyabet gibi hastalıklar hakkında fikir edinmek için bu testler oldukça etkilidir.
• EEG: Bazı durumlarda, özellikle de hastalığın nörolojik belirtiler göstererek ilerlediği durumlarda, hekiminiz gece boyunca uyku çalışması yapabilir. Bu test ile beyninizin uykuya dalma esnasında ve uyku sürecinde hangi sinyallere sahip olduğu ölçülür.

Uykusuzluğa Ne İyi Gelir?

Uykusuzluk hastalığı ile başa çıkmak için alışkanlıklarınızı gözden geçirmek ve onları uykunuza yardımcı olacak şekilde düzenlemek çok önemlidir. Eğer uykum olduğu halde uyuyamıyorum diyorsanız aşağıdaki ipuçlarını takip ederek uykuya dalmanızı kolaylaştırabilirsiniz:

• Uykusuzluğun Altında Yatan Sebepleri Ele Alın: Uykusuzluğunuzu tetikleyen durumlardan uzak durarak tedaviyi destekleyebilirsiniz. Örneğin, strese girmenize neden olan ortamlardan uzaklaşabilir,çalışma şartlarınız hakkında düzenleme talep edebilir ya da  stresle başa çıkma yöntemlerini deneyebilirsiniz. Bir kaç örnekle açıklamak gerekirse: derin nefes almak, dengeli beslenmek, zamanı planlamak, öncelikleri belirlemek veya bir uzman desteği almaktan bahsedilebilir.
• Sakinleştirici Teknikleri Öğrenin: Zihniniz ve bedeniniz ne kadar rahat olursa o kadar dinlendirici bir uyku uyumuş olursunuz. Nefes egzersizi yaparak ve gevşeme tekniklerini öğrenerek uykuya dalmanızı kolaylaştırabilir: Yoga, aromaterapi, masaj, meditasyon ve sıcak bir banyo ile bu süreci destekleyebilirsiniz.
• Uyku Alanınızı Düzenleyin: Yatak odanızın uykuya dalmanız ve gece boyunca uykuda kalabilmeniz için elverişli olduğundan emin olun. Dağınık olmayan sessiz alanlar, çok soğuk ya da çok sıcak olmayan, orta sıcaklıktaki ortamlar uyku için daha elverişlidir. Buna karşın, ışık yayan elektronik cihazlar uyumanızı engelleyebilir.
• Beslenmenize Dikkat Edin: Sağlıklı beslenme, sağlıklı ve verimli uykuyu mümkün kılar. Yatmadan önce mide rahatsızlığını tetikleyici gıdalardan uzak durun. Kafein, nikotin ve alkol tüketimini sınırlayın.
• Elektronik Cihazlarla Aranıza Mesafe Koyun: Sağlıklı bir uykuyu teşvik etmek için telefon veya televizyon gibi cihazları kapatarak uykudan yarım saat önce dinlenmeye özen gösterin. Yatağa telefonla girmeyin ve yatağınızın yalnızca uyumak için olduğunu unutmayın.
• Kitap Okuyun: Uykudan önce kitap okumak, bedeni uyku sürecine hazırlarken, günün stresini uykudan uzak tutmaya yardımcı olur.

Uykusuzluk Tedavisi Nasıl Olur?

Uykusuzluk hastalığı tedavisi, hastalığın nedenine ve ciddiyetine göre değişkenlik gösterebilir. Haftanın birçok gününde uykusuzluk belirtileri gösteriyorsanız ve bu durum günlük yaşamınızı etkiliyorsa, aşağıdaki tedavi seçeneklerinden yararlanabilirsiniz:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Uzman psikologlar tarafından yaygın olarak uygulanan bilişsel davranışçı terapi, duygu, düşünce ve davranışlarınızı keşfetmenizi sağlar. Böylece, sizi etkisi altına alan semptomları kontrol altına alabilir  ve zamanla ortaya çıkmalarını engelleyebilirsiniz.

Gevşeme Eğitimi

Uykuya dalmakta zorlanıyorsanız kas gevşetme ve nefes egzersizlerini öğrenebilirsiniz. Rehber eşliğinde sunulan eğitimler kısa sürede rahatlamanıza ve uykuya geçiş sürecinizi hızlandırmaya yardımcı olabilir.

Tıbbi Tedavi

Gevşeme teknikleri ve yaşam tarzı değişikliklerinin yetersiz kaldığı durumlarda ilaç tedavisi düşünülebilir. Rahatlatıcı etkiye sahip olan ilaçları kullanarak uyku probleminizin önüne geçebilirsiniz. Bu ilaçların uzman hekim tarafından reçete edildiği ve kafanıza göre kullanılmaması gerektiği unutulmamalıdır.

Altta Yatan Tıbbi Hastalıkları Çözmek

Uykusuzluğunuzun temel nedeni sahip olduğunuz hastalıklar ise öncelik bu hastalıkları çözmektir. Sigarayı bırakmak, alkol ve kafein tedavisi görmek bunlardan sadece bazılarıdır.

Sık Sorulan Sorular

Kronik insomnia nedir?

Haftanın 3 veya 4 günü uyuyamadığınız ya da uykuya dalmakta zorlandığınız durumlara uyku bozukluğu adı verilir. Bunun en az 3 ay kadar tekrar etmesi ise kronik insomnia olarak adlandırılır.

Gece uyuyamamak neyin belirtisi?

Gece uyuyamamak, uykusuzluk hastalığının görülen en yaygın belirtisidir.

Uykusuzluk nelere yol açar?

Uykusuzluk, psikolojik ve tıbbi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlar. Kişinin yaşam kalitesini ve motivasyonunu düşürür.

Uyuyamayan insanlar ne yapmalı?

Öncelikle, sorunun doğru teşhisi için profesyonel destek almalısınız. Yetkin bir sağlık kuruluşuna başvurmalı ve uzman tarafından size verilen tavsiyelere uymalısınız. Bu süreçte, yaşam tarzı değişiklikleri ve tıbbi tedavi gibi yöntemler söz konusu olabilir.

İnsomnia öldürür mü?

İnsomnia, yaşamı tehdit edebilir ama bu durum sık karşılaşılan bir komplikasyon değildir. Hayat kalitenizi ve sağlığınızı olumsuz biçimde etkilediğinden vakit kaybetmeden tedavi olmanız gereklidir.