Karabasan (Uyku Felci) Nedir, Neden Gelir ve Nasıl Geçer?

Uykudan uyandığınız halde vücudunuzu hareket ettiremediğiniz veya gözlerinizi açamadığınız hiç oldu mu? Eğer cevabınız evet ise, halk arasında “karabasan” olarak bilinen ve oldukça kafa karıştırıcı olabilen uyku felci durumunu yaşamış olabilirsiniz.

Açıkçası endişelenmenize hiç gerek yok. Zira bu, sanıldığından çok daha yaygın ve engellenebilir bir sorundur. Ancak karabasandan kurtulmak ve uyku felci ile başa çıkmak için öncelikle yaşadığınız durumun ne olduğunu tam olarak anlamanız önemlidir. Peki, karabasan olarak da bilinen uyku felci nedir? Karabasan neden gelir ve nasıl gider? Merak ettiğiniz tüm soruların cevabını bu yazımızda bulabilirsiniz.

Karabasan (Uyku Felci) Nedir?

Hepimizin bildiği gibi uyku, stresi azaltan, konsantrasyonu ve öğrenme kapasitesini artıran, aynı zamanda vücudu dinlendiren hayati bir ihtiyaçtır. Özellikle de REM uykusu, beynin hafıza işlevini güçlendirerek duygusal dengeyi sağlayan en önemli evrelerden biridir. Ancak bu evrede bazen beyin uyku ve uyanıklık arasında sıkışabilir. Bu durum tıp literatüründe uyku felci, halk arasında ise karabasan olarak adlandırılır.

REM uykusundayken vücut kasları, atoni olarak adlandırdığımız felç durumuna geçer. Böylece kişi, rüyasındaki eylemleri gerçekleştirmek için hareket edemez ve bu sayede de uyku sırasında kendine zarar veremez. Uyku felcine maruz kalan kişinin vücut kasları felçli bir haldeyken zihni uyanışa geçer. Birey durumunun farkına varmış olsa da hareket edemez veya en ufak bir kelime dahi söyleyemez. Bu olayı özellikle ilk kez yaşadığınızda doğal olarak korkabilirsiniz fakat profesyonel yardım alarak bu sorunun üstesinden gelebilirsiniz.

Karabasan Neden Gelir?

Uyku felci, kişinin uykudan uyanıklığa geçişi sırasında yaşadığı geçici bir felç durumudur. Bu durum insanlar arasında oldukça yaygındır ve bir anda kendini gösterebilir. Uyandırılma ile tam uyanıklık arasındaki bu geçiş süreci, uyku felcinin yaşanmasına neden olur. Uyku felci deneyimi yaşayan birçok kişi, “Karabasan niye gelir?” sorusunun cevabını merak etmektedir.

Ancak karabasanın yani uyku felcinin sebepleri henüz kesin olarak belirlenememiştir. Yine de bu durumun daha sık yaşanmasının bazı faktörlerle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Peki, nedir bu nedenler? Hemen sıralamaya başlayalım:

• Çok az uyumak veya hiç uyumamak: Vücudun tam anlamıyla dinlenebilmesi için günde en az altı buçuk saat uyumanız önerilir. Bu süreden daha az uyumanız sağlığınız üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Özellikle uyku süresi dört saat veya daha az olduğunda ve bu durum birkaç gün devam ettiği takdirde beyin hücreleri yoğun bir şekilde etkilenebilir. Bunun sonucunda kişi uyku felci yaşayabilir.
• Belirli bir uyku saatine uymamak: Uyku yoksunluğu, beyni olumsuz etkileyerek uyku felcine neden olabileceği gibi, sürekli değişen uyku saatleri de benzer şekilde etki yapabilir. Düzensiz uyku vücudun doğal sirkadiyen ritmini bozar. Bu bozulma uyku felci olasılığını artırır. Zira vücut, düzenli bir uyku programını sürdürmekte zorlanır.
• Uyuma şekli: Sırt üstü uyumak, bazı kişilerde nefes darlığına yol açabilir. Bu, özellikle uyku apnesi probleminden muzdarip kişilerde yaygın görülen bir durumdur. Solunum problemleri diğer faktörlerle birleştiğinde, uyku felci yaşanma olasılığı artar.
• Stres ve kaygı: Toplumda görülen çok sayıda sağlık sorununun temelinde stres ve kaygı yatar. Kalp hastalıkları, sindirim sorunları, uykusuzluk ve depresyon gibi birçok rahatsızlıkta bu iki faktörün büyük bir rolü vardır. Bilhassa devamlı olarak strese maruz kalmak vücutta değişikliklere yol açabilir. Stresli bir yaşam uyku düzenini bozabileceği gibi endişeli bir şekilde uyumak da uyku felcinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Jet-lag: Uzun süren uçuşlarda dinlenememek pek de şaşırtıcı değildir. Bu durum haliyle uyku felci atağına sebep olabilir olabilir.

Unutmayın ki karabasan her yaştan insanı etkileyebilir ancak yukarıda sıraladığımız bu faktörler, uyku felcinin daha sık yaşanmasına yol açabilir.

Karabasan Kimlere Gelir?

Dünya nüfusunun yaklaşık %8’i, yaşamları boyunca en az bir kez uyku felci deneyimi yaşar. Nitekim bu durum; yaş, cinsiyet veya kişilik özelliklerinden bağımsızdır. Bu nedenle çocuklardan yaşlılara kadar her yaş grubunda görülebilir. Ancak bazı kişiler diğerlerine göre daha fazla uyku felci yaşama riski taşır. Bu kişileri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Uyku apnesi veya narkolepsi gibi uyku bozukluklarına sahip kişiler,
• Bipolar bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, kaygı ve panik atak gibi psikiyatrik rahatsızlığı olanlar,
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için ilaç kullanan kişiler,
• Alkol ve uyarıcı madde bağımlılığı olan kişiler,
• Vardiyalı işte çalışan kişiler.

Karabasan (Uyku Felci) Belirtileri Nelerdir?

Karabasan, uyku bozuklukları grubuna dahil edilen rahatsız edici bir durumdur. Bu rahatsızlığın ana belirtisi, vücudun tam veya kısmi şekilde felç olması, özellikle bacaklar ve üst gövde üzerindeki geçici hareket kaybıdır. Bunun yanı sıra uyku felci belirtileri olarak şunları sıralamamız mümkündür:

• Nefes darlığı: Uyku felci semptomları arasında en yaygın görülen durum nefes darlığıdır. Bu, karabasanın doğrudan bir sonucu değil, kişinin o anda yaşadığı panik duygusunun bir etkisidir. Kişi uyanık olmasına rağmen fark edemediği için endişeyle hareket etmeye çalışır; bu da nefes almada zorluk yaşanmasına neden olur.
• Hareket edememe: Karabasan sırasında gözler harici hiçbir uzuv hareket edemez. Etkilenen kişi ne kadar çabalarsa çabalasın ayağa kalkamaz ve konuşamaz.
• Halüsinasyonlar: Halüsinasyonlar, genellikle şiddetli rüyalar sırasında istemsiz hareketlerle karakterize edilen REM uyku bozukluğundan muzdarip kişilerde kendini gösterebilir. Bu halüsinasyonlar genellikle uykuya geçememe ve uykudan uyanıklığa geçiş sürecindeki keskin geçişlerle ilgilidir. Zihnin uyanıklık ile uyku arasındaki farkı anlayamaması sonucu birey gerçeklik algısını kaybedebilir. Ortaya çıkan halüsinasyonlar kişisel inançlara göre farklı şekilde algılanabilir; bazı kişiler uzaylı varlıkları gördüğünü iddia ederken, diğerleri kötü güçlerin kendilerini ziyaret ettiğini söyleyebilir. Tezahür ne olursa olsun halüsinasyonların tamamı geçiş sürecindeki keskinlikle ilgilidir.
• Korku: Uyku felci geçiren kişi, birinin göğsünü sıkarak nefes almasını engellediğine inanarak hızlı bir şekilde uyanır. Hissedilen yoğun korku, kişinin kontrol kaybı yaşamasına ve panik atak benzeri durumlara yol açabilir.
• Aşırı terleme: Uyku felci sırasında terlemeniz oldukça doğaldır. Zira stres ve panik nedeniyle vücut aşırı tepki verir ve söz konusu kişi olağandan daha fazla terler. Bu yoğun terleme, vücudun tehdit algısı karşısında verdiği olağan bir tepki olarak ortaya çıkar.

Uyku Felci Ne Kadar Sürer?

Uyku felci, genellikle oldukça kısa süren bir durumdur. Süreç, kişinin uyanmaya başlamasıyla başlar ve yaklaşık birkaç dakika sonra kendiliğinden sona erer. Ancak bu süre kişiden kişiye değişebilir. Bazı insanlar sadece bir dakika boyunca rahatsızlık hissettiklerini belirtirken, diğerleri iki ila üç dakika süren korku dolu anlar yaşadıklarını ifade edebilir. Sebep olan etkenler değişiklik gösterdiği için her iki durum da doğru kabul edilebilir. Ayrıca uyku felcinin yaşandığı anda hissedilen olumsuz duygular, zamanın olduğundan daha uzunmuş gibi hissedilmesine yol açabilir. Yani o an size bir dakika olduğundan çok daha uzunmuş gibi gelebilir.

Uyku Felci Tedavi Edilebilir mi?

Uyku felci genellikle tedavi gerektiren bir durum değildir. Ancak kişi bu tür atakları sıkça yaşıyor ve güçlü duygusal etkiler ile rahatsız edici hislere kapılıyorsa, vakit kaybetmeden bir uzmana danışmak faydalı olabilir. Danışacağınız uzman problemin altında yatan uyku bozukluklarını değerlendirebilir ve size uygun yönetim stratejileri önererek durumu daha iyi yönetmenize yardımcı olabilir.

Karabasan (Uyku Felci) Nasıl Geçer?

Uyku felci, genellikle tıbbi müdahale gerektiren bir hastalık değildir. Peki, uyku felci nasıl geçer? Öncelikle kişinin yaşam tarzında yapacağı bazı değişikliklerle karabasanın önlenmesi mümkündür. Ayrıca bu süreçte uygulayabileceğiniz birbirinden önemli uzman tavsiyeleri vardır. Bunları kısaca şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Belirli Bir Uyku Programı Hazırlayın

Günlük hayatın yoğun temposunda çoğu insan dinlendirici bir uyku için gerekli süreyi ihmal eder. Bu da dünya genelinde birçok insanın uyku felci yaşamasına yol açmaktadır. Neyse ki bu durumu tersine çevirmek o kadar zor değildir. Uygulayacağınız bazı yaşam tarzı değişiklikleri sizi bu konuda rahatlatabilir. Örneğin, gece uyuyacağınız saati belirleyin ve buna sadık kalmaya çalışın. Nadiren de olsa program dışında bir saatte uyumanız gerekse de ertesi gün aynı saatte yatmaya özen gösterin.

2. Uyumadan Önce Yediğiniz Yiyeceklere Dikkat Edin

Eğer uyumadan önce yemek yeme alışkanlığınız varsa, ne tür yemekler tükettiğinize dikkat etmelisiniz. Aşırı yağlı ve baharatlı gıdalar kalitesiz uykuya yol açabileceği için hafif yemekleri tercih etmelisiniz. Eğer uyumadan önce yemek yemiyorsanız, akşam yemeği saatini uyku saatinize göre ayarlamanızda fayda vardır. Yemeğinizi uyumadan en az 2-3 saat önce yemeli ve kafein, nikotin gibi uyarıcılardan kaçınmalısınız.

3. Gevşeme Tekniklerini Öğrenin

Yatağa huzursuz bir şekilde girmek, kaliteli uyku uyumanızı imkansız hale getirebilir. Bu yüzden uyumadan önce kaygıyı minimum seviyeye indirmek önemlidir. Derin nefes alma ve ilerleyici kas gevşetme teknikleriyle kaygıyı azaltabilir, zihninizi daha sakin bir hale getirebilirsiniz.

4. Mindfulness Uygulamaları

İçinde bulunduğunuz anda yaşadığınız duygulara ve düşüncelere odaklanmaya kısaca mindfulness denir. Farkındalığa dayalı stres azaltma konusunda son derece etkili olan bu yöntem, duygularınızı daha iyi anlamanızı sağlar. Böylece stres ve panik gibi olumsuz hisleri daha kolay yönetebilir, uyku felci riskini azaltabilirsiniz.

5. Uyku Kalitenizi Artırın

Mavi ışık, vücudun uykuya geçişini sağlayan melatonin hormonunun üretimini engeller. Akıllı telefonlar ve diğer cihazlarla uykuya dalmak oldukça zor olabilir. Uyku felci yaşamamak için uyumadan evvel en az bir saat önce bu tip cihazlardan uzak durmanız faydalı olacaktır. Ayrıca uyku ortamınız da son derece önemlidir. İyi bir yatak, boynu destekleyecek rahat bir yastık ve hem ışık hem de ısı açısından ideal bir ortam uyku kalitesini artırabilir.

6. Bitki Çayı İçin

Doğa, rahat bir uyku için bizlere birçok farklı bitki sunmaktadır. Bitki çayları özellikle uyku kalitesini artırmada etkili olabilir. Sizin de damak tadınıza hitap eden bitki çaylarını tüketerek, daha huzurlu ve kaliteli bir uyku uyumanız mümkün olabilir.

7. Profesyonel Destek Alın

Karabasan yani uyku felci günler boyu devam ediyorsa ve bu artık yaşantınızı olumsuz olarak etkilemeye başladıysa profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Böylece altta yatan problemleri fark edebilir ve bunlar için gereken önlemleri alabilirsiniz. Profesyonel yardım alarak karabasandan kurtulabilir ve hayatınıza çok daha mutlu bir şekilde devam edebilirsiniz.

Karabasandan Kurtulmak İçin Neler Yapabilirsiniz?

Yaşadığınız çoğu sağlık probleminde olduğu gibi karabasandan kurtulmak için de ilk olarak probleme yol açan etkenleri belirlemeli ve bunları ortadan kaldırmalısınız. Uyku felci olarak tanımlanan bu durum, uyku bozuklukları ve psikiyatrik rahatsızlıklar başta olmak üzere birtakım sebeplerden kaynaklanabilir. Bu olumsuz deneyimi yaşadıktan sonra ‘’Karabasan nasıl gider?’’ sorusuna yanıt arayan kişilerin aşağıda sıralayacağımız maddeleri uygulamaları faydalı olabilir:

• Uyku rutinini düzenli bir hale getirmek
• Her gece en az 6 saat uyumaya özen göstermek
• Alkol ve madde kullanımını bırakmak
• Uyku bozukluklarının teşhisi ve tedavisi için doktora başvurmak
• Psikoterapi desteği almak

Bunları uyguladığınız takdirde uyku felcini önlemeniz çok daha kolay olacaktır. Ancak unutmamanız gereken bir husus daha vardır. Söz konusu karabasan olunca çevrenizden duyacağınız tavsiyelere kulak asmak yerine profesyonel yardım almanız çok daha isabetli bir karar olacaktır. Dolayısıyla bir uzmana danışmaktan asla çekinmeyin. Uzman yardımı ve doğru tedavi planlamasıyla bu problemin üstesinden gelebilirsiniz.