Narkolepsi Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Narkolepsi Nedir?

Narkolepsi hastalığı, halk arasında uyuyamama ya da uyku hastalığı olarak bilinen sağlık sorunudur. Genellikle gündüzleri aşırı uyku hali ve ani uyku atakları ile kendini belli eder. Nörolojik bir durum olan narkolepsi, kronik bir rahatsızlıktır ve tedavisi yoktur.

Hastalarda meydana gelen uyuşukluk, tembellik olarak görülebileceği için hastalığın fark edilmesi güç olabilir. Ancak uyku nedeniyle meydana gelen yorgunluk hissi tamamen hastanın iradesi dışında gelişen bir durumdur. Bu nedenle, hastalık belirtilerine iyice dikkat etmek gerekir.

Hastaların büyük bir bölümünde katapleksi adı verilen beklenmedik bir geçici kas kontrolü kaybı meydana gelebilir. Kontrol kaybının çocuklarda nöbetlerle karıştırılma ihtimali fazladır. Narkolepsi ve katapleksi tedavi edilmesi gereken durumlardır. Ancak bu durumun tek başına hayati tehlikeye yol açması mümkün değildir.

Yine de gün içerisinde yaşanan uyku ataklarının ve uyuşukluğun istenmeyen kazalara ve yaralanmalara yol açtığı bilinmektedir. Bazı durumlar bu sebeplerden ötürü hayati risk oluşturan durumlara yol açabilir. Kişiler hastalık nedeni ile günlük işlerini yerine getirmekte zorlanabilir, okul ve iş hayatlarında başarısızlıkla karşılaşabilirler.

Narkolepsi Tipleri Nelerdir?

Narkolepsi çeşitleri 2 farklı gruba ayrılmaktadır. Bunlar tip 1 ve tip 2’dir. Tip 1 narkolepsi, aynı zamanda katapleksili narkolepsi olarak bilinir. İki tip arasındaki temel fark katapleksinin görülüp görülmediğidir. Narkolepsi tip 2 durumunda ise katapleksi görülmez. Hipokretin eksikliği de bu iki tür arasındaki farklılıklardan birisidir.

Narkolepsi Neden Olur?

Uyuyamama hastalığı birçok farklı nedenden ötürü meydana geliyor olabilir. Bugüne kadar yapılan araştırmalarda bu duruma tam olarak neyin neden olduğu henüz bulunamamıştır. Tip 1 narkolepsiden muzdarip kişilerde hipokretin seviyesinin düşük olduğu tespit edilmiştir. Uyanık kalmamızı sağlayan bir nörokimyasal olan hipokretin, aynı zamanda REM uykusunu düzenlemekle görevlidir.

Katapleksi durumu yaşayan kişilerde bu kimyasalın seviyesi oldukça düşüktür. Ancak beyinde bu kimyasalın daha az üretilmesine hangi nedenin yol açtığı henüz tespit edilememiştir. Yine de otoimmün reaksiyonlarının bu duruma yol açabileceği tahmin edilmektedir.

Genetik faktörler de narkolepsi nedenleri arasında sayılabilir. Fakat genetik yollarla hastalığın geçme oranı yaklaşık %1’dir. Domuz gribi aşısı olmuş kişilerde de bu durumun görüldüğü bildirilmiştir. Yine de domuz gribi aşısında bu probleme yol açan kesin bir neden tespit edilememiştir.

Narkolepsi Belirtileri Nelerdir?

Uyku hastalığı kendini çeşitli şekillerde belli edebilir. Narkolepsi belirtileri olarak sıralayabileceğimiz bu durumlar ise genellikle şunlardır:

• Gündüz Aşırı Uyku Eğilimi (EDS)
• Katapleksi (Ani Kas Tonusu Kaybı)
• Uyku Felci
• REM Uykusunda Değişiklikler
• Otomatik Davranışlar
• Halüsinasyonlar

Gündüz Aşırı Uyku Eğilimi (EDS): Bu hastalıkta görülen en temel belirti, geceleri yeteri kadar uyku alınmış olsa da gündüzleri aşırı uyuşuk ve uykulu hissetme sorunudur. Bu durum hemen hemen her narkolepsi hastasında görülen bir şikayettir. Çoğu hasta gündüzleri, gece uyumalarına rağmen uykulu olduklarından bahseder. Aşırı derecede uyuma isteği kişilerin günlük rutinlerini etkileyen bir durumdur.

Unutkanlığa bile neden olabilen bu durum gün içerisinde uyku ataklarına yol açabilir. Uyku atakları kişiyi günün herhangi bir anında beklenmedik bir şekilde etkileyebilir. Bu ataklar konuşurken, araba kullanırken ya da günlük herhangi bir işle meşgul olurken ortaya çıkabilir. Atakların süresi birkaç dakika sürebileceği gibi yarım saat kadar da sürebilir. Hastalar bu uyku ataklarının sonunda kendilerini yeniden zinde ve enerjik hissedebilir. Ancak bu durum fazla uzun sürmez. Belli bir zamandan sonra hastalar kendilerini yeniden uyuşuk ve uykusuz hissederler.

Katapleksi (Ani Kas Tonusu Kaybı): Katapleksi, ani ve beklenmedik bir şekilde gelişen kas tonusu kaybıdır. Bu durumda kişilerin kaslarına ani güçsüzlük görülür. Bu durum bir narkolepsi belirtisidir. Bu ataklar, ani ve yoğun duyguların yaşandığı zamanlarda meydana gelebilir. Kahkaha, heyecan, öfke ve korku gibi duyguların yoğun yaşandığı anlar bunlardan bazılarıdır.

Bu durumda kişilerin bedeni yoğun duygulara katapleksi atağı ile yanıt verebilir. Ataklar sırasında dizler aniden bükülebilir ve kişinin çene kasları aniden gevşeyebilir. Bu ataklar birkaç saniye sürebileceği gibi birkaç dakika boyunca da devam edebilir. Bu durum her uyuyamama hastalığı olan kişide görülmeyebilir. Ataklar her kişide aynı sıklıkta da meydana gelmeyebilir. Kimi hastalar sende birkaç kere atak yaşarken kimi hastalar ise gün içerisinde sık sık ataklara maruz kalabilirler.

Uyku Felci: Uyku felci, uykuya dalarken yaşanabileceği gibi uykudan uyanırken de meydana gelebilir. Geçici bir hareket edememe ve konuşamama halidir. Bu duruma neden olan temel etken, vücudun REM uykusu sırasında yaşadığı geçici felç halini taklit etmesidir. Rüyaların görüldüğü evre de tam olarak burasıdır.

Bu felç durumu da REM uykusunda olduğu gibi geçici süreliğine yaşanır. Felç hali birkaç saniye sürebileceği gibi birkaç dakika da sürebilir. Bu durumu yaşayan herkesin narkolepsi hastası olduğunu düşünmek doğru bir yaklaşım değildir. Bu durum hastalığın belirtilerinden yalnızca birisidir. Hastalık tanısı konulabilmesi için uzman bir doktorun görüşünü almak önemlidir.

REM Uykusunda Değişiklikler: Bu süreç, uykuya daldıktan sonraki ortalama ilk 1 saat içerisinde gerçekleşir. Ancak uyuyamama hastalığı olan kişilerde bu durum biraz daha farklıdır. Bu kişiler uykuya daldıktan yalnızca çok kısa bir süre sonra REM evresine geçiş yapabilirler. Hastalar gün içerisinde atak yaşadığı sürelerde de REM uykusuna bilinçsizce geçiş yapabilirler.

Otomatik Davranışlar: Otomatik davranışlar, uyku atakları sırasında meydana gelen durumlardır ve hastalığın belirtilerinden birisidir. Konuşma, yemek yeme, yazı yazma ve araba kullanma gibi otomatik davranışlar hastaların uyuduğu sırada da gerçekleşebilir.

Halüsinasyonlar: Hastalar uykuya dalmak üzereyken veya uykudan uyanmak üzereyken canlı ve korkunç halüsinasyonlar görebilirler. Bunlar bir hayvan ya da insan görmek, dokunulduğunu hissetmek ya da havada süzülmek gibi durumlardır. Eğer bu durum uykuya dalarken yaşanıyorsa hipnogojik halüsinasyonlar olarak adlandırılırlar. Uykudan uyanırken görülen halüsinasyonlar ise hipnopompik halüsinasyonlar olarak adlandırılır.

Narkolepsi Kimlerde Görülür?

Genetik olarak bu hastalığa yatkın kişilerde bu durum görülebilmektedir. Bağışıklık sistemi zayıflamış çocuklarda da rastlanılması mümkün olan bir hastalıktır. Belirli ilaçların da uyuyamama hastalığına neden olduğu bilinmektedir. Bu durum genellikle 15 ila 25 yaş aralığında başlar. Ancak hastalığın görülme sıklığı çoğunlukla 20 yaşından öncedir. Hastalık teşhisi konulanların ortalama %90’ının erkek olduğu bilinmektedir. Kadınlar bu durumda erkeklere göre daha az risk altındadır.

Bu kişiler gün içerisinde aniden uykuya dalarlar. Beklenmeden gerçekleşen bu durum kişilerin kendilerini sersemlemiş ve kafası karışmış hissetmesine neden olur. Bu tür duygular kimi zaman da kişilerin aniden uykuya dalmasına sebep olur. Katapleksi olarak bilinen bu durum kişiler ayakta dururken, otururken ya da uzanırken görülebilir.

Narkolepsi ile Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar

Bu durum genellikle halk arasında yanlış anlaşılmaktadır. Hastalığın yanlış anlaşılması kişilerin hayatında ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Kendinde bu hastalığın olduğundan habersiz kişiler dışarıdan tembel ve uyuşuk kimseler olarak görülebilir. Bu da onların dışarıya yanlış yansımalarına neden olarak okul ve iş hayatlarını etkileyebilir. Hatta sosyal hayat için de bu durum büyük bir eksidir.

Narkolepsi, kişilerin yoğun duygular yaşadığı sırada beklenmedik uyku atakları yaşaması durumudur. Bu durumu yaşayan kişiler bir süre sonra mutluluk, üzüntü ve öfke gibi yoğun duyguları yaşamak istemeyebilir. Bu da onların insan ilişkilerini etkileyen bir durumdur.

Uyku atakları, kişiye fiziksel ve travmatik olarak zarar verebilir. Araç kullanırken atak gelişirse kişi kaza yapabilir. Yemek pişirirken geçirilen atak ciddi kazalara yol açabilir. İş yerinde atak geçirmek ise çeşitli iş kazalarına neden olabilir. Bu kişilerde fazla kilo alımı da görülmektedir. Buna neden olan durum temelde metabolizmanın gerekenden az çalışmasıdır. Bu da kişiyi psikolojik ve fiziksel olarak etkileyebilecek olumsuz bir durumdur.

Narkolepsi Nasıl Teşhis Edilir?

Hastalığın teşhisi için gündüz aşırı uyku hali ve ani kas tonusu kaybı önemli ön tanı kriterleridir. Ön tanı için daha fazla değerlendirme yapılması gerekmektedir. Bunun için hasta bir uyku uzmanına sevk edilmelidir. Tanı ancak bir uyku uzmanının incelemesi sonrasında koyulabilmektedir.

Hastanın uyku geçmişi ve gün içerisinde yaşadığı uyku sorunları bu aşamada dikkatlice incelenir. Bunun için doktor hastaya birtakım sorular yöneltir. İlgili problemlerin hastalık ile ilgili olup olmadığı incelenir. Bu aşamada doktor tarafından hastaya birkaç hafta boyunca yaşadığı uyku sorunlarını not alması istenebilir. Böylece hastalığın neden olabileceği her türlü belirti kayıt altına alınmış olur. Bu süreçte hastanın aktigraf denen bir aleti takması gereklidir. Kol saati görünümünde olan bu cihaz hastanın aktivite ve dinlenme sürelerini ölçer. Bu süreçte hasta gece boyunca takip edilir.

Hastalığın tespiti için polisomnografi adı verilen testten de yardım almak mümkündür. Bu test için kafa derisine elektrotlar yerleştirilir. Bu sayede hastanın uyku sinyalleri ölçülür. Test sırasında uyku sinyallerinin yanı sıra hastanın beyin, kalp, kas ve göz hareketleri de ölçülür. Hastanın nefes alıp verme sıklığı da kayıt altına alınan bilgilerdendir.

Teşhis için uygulanan son narkolepsi testi ise uyku gecikme testidir. Bu test ile hastanın uykuya dalma süresi ölçülür. Doktor bu aşamadan hastadan gün içinde bir iki saat aralıklarla uyumasını ister. İlgili bütün testler ile hastalığın teşhisini koymak mümkündür.

Narkolepsi Testi

Pek çok kişi bu rahatsızlığın varlığından şüphelenip online narkolepsi testi için araştırmalar yapmaktadır. Kimileri ise böyle bir testin var olup olmadığını merak etmektedir. Evet, bu hastalığın teşhisi için yapılabilecek testler mevcuttur. Bunlar polisomnografi ve çoklu uyku geciktirme testidir. Siz de profesyonel bir sağlık kuruluşuna başvurursanız, testlerin ilerleyişi konusunda size gerekli bilgilendirmeler yapılacaktır. Bunun dışında herhangi bir güvenilirliği olmayan, hiç bilinmedik sitelerde yer alan online testlere itibar etmemenizde fayda vardır.

Narkolepsi Nasıl Tedavi Edilir?

Narkolepsi tedavisi, ne yazık ki kalıcı sonuçlar vermeyen bir tedavi türüdür. Ancak narkolepsi ilaçları ile hastalığın yükünü hafifletmek mümkündür. Böylece kişiler günlük yaşamlarını bir noktaya kadar sağlıklı bir şekilde devam ettirebilirler. Kişinin çevresindeki yakınları da bu süreçte hastaya destek olmalıdır. Böylesi bir destek hasta için oldukça önemlidir.

Tedavi için kullanılabilecek birkaç farklı ilaç türü mevcuttur. Hiçbir ilaç kesinlikle doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır. Özellikle yüksek tansiyon ve diyabet hastaları doktorlarına sağlık sorunlarını mutlaka belirtmelidir. Kişilerin kullandığı başka ilaçlar varsa doktorlarının bu durum hakkında bilgi sahibi olması şarttır. Böylece istenmeyen ilaç etkileşimleri engellenebilir.

Alerji ve soğuk algınlığı gibi hastalıklar için kullanılan reçetesiz ilaçların da metabolizmayı etkileyebileceği unutulmamalıdır. Bu tür ilaçlar da uyuşukluğa neden olmaları ile bilinmektedir. Hastalar, doktor tavsiyesi olmadan bu tür ilaçları almaktan kaçınmalıdır.

Uyuyamama hastalığının tedavisi için hipokretin replasmanı, hipokretin gen tedavisi ve immünoterapiden yardım alınabilse de bu yöntemlerin etkileri henüz kesin değildir. Günümüzde tedavi için sıklıkla uyarıcılar tercih edilmektedir. Böylece kişilerin güç içerisinde olabildiğince uyanık kalmaları sağlanmaktadır. Ancak bu ilaçların yan etkisi olarak baş ağrısı, mide bulantısı ve anksiyete görülebileceği unutulmamalıdır.

Narkolepsi Tedavisi İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Narkolepsiden muzdarip bireylerin yaşam tarzında yapacağı değişiklikler hastalığın tedavisinde büyük öneme sahiptir. Bunun için ilk olarak bir uyku programına sahip olunmalıdır. Hastalar, hafta sonları dahi olsa, aynı saatlerde uyumalı ve uyanmalıdır.

Kişinin günlük 20 dakika gibi kısa süreliğine yapacağı şekerlemeler enerji depolamak için önemlidir. Böylece uykulu olma hali olabildiğince az bir süreye indirgenmiş olur. Gerekli olan şekerleme süresi hastadan hastaya değişmektedir. Yatmadan önce yapılacak olan düzenli egzersizler de kişinin uykuya dalmasına büyük ölçüde yardımcı olmaktadır.

Sigara ve alkol tüketimi mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Özellikle sigaranın semptomları artırıcı etkisi olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca kişiler sağlık durumları ile ilgili çalıştığı kurumlara ve yakınlarına mutlaka bilgi vermelidir. Böylece ihtiyaçları olan desteği görebilirler.

Narkolepsi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Narkolepsi ne demek?

Narkolepsi, halk arasında uyku hastalığı olarak bilinen bir sağlık sorunudur. Gündüzleri aşırı uyku hali ile kendini gösteren nörolojik bir problemdir.

Narkolepsi nasıl bir hastalıktır?

Bu hastalık ölümcül tehlikeye sahip değildir. Ancak hastalık, sık uyku atakları ve uyuşukluk hali ile karakterize olduğundan, kişinin günlük hayatında bazı önemli sorunlara neden olabilir.

Narkolepsi ile normal uyku düzeni farkı nedir?

Narkolepsi durumunda REM uykusu bazı değişiklikler gösterir. Uykunun bu aşaması, en çok rüyanın görüldüğü zamandır. Bu süreç genellikle uykuya daldıktan sonraki ilk saatlerde ortaya çıkar. Ancak narkolepsi hastaları çok kısa süre içerisinde REM uykusunda geçiş yapabilirler ve REM aşaması günün herhangi bir saatinde başlayabilir. Bu süre uykuya daldıktan sonraki ilk 15 dakika olabilmektedir. Halüsinasyonlar da bu hastalığın neden olduğu diğer bir sağlık sorunudur.

Narkolepsi nasıl anlaşılır?

Hastalığın kesin tanısı için derinlemesine bir uyku analizi yapılması şarttır. Bunun için hastaların bir uyku uzmanına danışması gerekmektedir.

Katapleksi nedir?

Katapleksi, kaslarda beklenmedik bir zamanda gelişen ani güçsüzlüktür. Ani ve yoğun duygularla tetiklenebilen bir durumdur. Kahkaha atma, üzüntü, stres ve öfke durumlarında katapleksi atakları görülebilmektedir.

Narkolepsi nasıl geçer?

Bu durum için kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ancak hastalığın etkilerini hafifletmeye yarayan bazı tedavi yöntemler bulunmaktadır. İlaç tedavisi bunlardan en sık tercih edilenidir.

Narkolepsi kendiliğinden geçer mi?

Hayır, narkolepsi kronik bir sağlık sorunudur. Ancak hastaların hayat tarzlarında yapacağı bazı değişiklikler bu durumun etkilerini azaltmaya yardımcı olmaktadır. Hastaların çevreleri ile bu durumu paylaşmaları onların yaşadıkları zorlukları büyük ölçüde hafifletmeye yardımcı olacaktır. Hastalar yapacakları iş seçimlerini sağlık durumlarına göre değerlendirmeli ve yoğun duygulara neden olabilecek işlerden kaçınmalılardır.