Hipomanik Ne Demek? Hipomani Belirtileri Nelerdir?

Okul, iş, aile ve sosyal ilişkiler… Bütün bir gün boyunca hepsine tam anlamıyla yetişebilmek için adeta sonsuz bir enerjiye ihtiyaç duyarız. Hiç şüphesiz ki birçoğumuz akşam yatağa girdiğimizde bir an önce uyumak ve dinlenmek isteriz. Ancak bazı insanlar vardır ki bütün bu hengameye rağmen enerjileri hiç azalmaz.

Aksine kendilerini her zamankinden çok daha mutlu ve çok daha dinç hissettiklerini söylerler. Bu durum dışarıdan birçok kişiye çekici gelse de aslında pek de sağlıklı değildir. Çünkü söz konusu kişi sonsuz enerjiye sahip biri olamayacağı gibi gizlenmiş bir hipomaninin etkisinde olabilir. Peki, hipomani nedir, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? Ayrıca bu kavramdan türemiş olan hipomanik ne demek? Hepsinin cevabını bu yazımızda bulabilirsiniz.

Hipomani Nedir?

En az dört gün süren ve neredeyse günün tamamında ortaya çıkan coşkulu ruh hali hipomani olarak adlandırılabilir. Bu terimi ilk kez kullanan Alman Psikiyatrist Mendel, hipomaninin tek başına bir hastalık olmadığını ve manik durumun hafif seyreden bir formu olduğunu ileri sürmüştür. Hipomani yaşayan biri kolay kolay yorulduğunu hissetmez.

Hipomanik birey, beynini ve bedenini günün neredeyse bütün saatlerinde aktif olarak kullanır. Zihinsel süreçler çok hızlı işler ve bu hızlı işleyiş sonrasında ortaya yeni fikirler çıkar. Kişi adeta fışkırarak çıkan düşüncelerin dinamizmi ile birlikte tipik olarak dışa dönük hareketler sergilemeye başlar.

Hipomanik bireyin davranışları ve ruh hali normal bir gündeki halinden daha farklıdır. Örneğin, sosyal ilişkiler kurmakta zorlanan ve çalışırken bitkin hisseden bir kişi aniden son derece üretken ve sosyal birine dönüşebilir. Bu değişiklik, aile üyeleri, iş arkadaşları, sevgili veya eş gibi kişiyle düzenli iletişim halinde olan diğer kişiler tarafından kolaylıkla fark edilebilir.

Hipomanik Ne Demek?

Hipomani, bipolar bozukluğun bir evresi olan mani döneminin daha hafif seyreden bir formudur. Bu formu tanımlamak için hipomanik terimi kullanılır. Yani bu kavram, hipomaniden muzdarip kişileri kapsar. Bununla birlikte hipomanik bireylerin ruh hali ile davranışlarında belirgin bir değişiklik gözlemlenir.

Hipomani Belirtileri Nelerdir?

Hipomani atağı yaşayan kişilerde ortaya çıkan en büyük belirti normalden çok daha coşkulu olmalarıdır. Coşkunun vermiş olduğu enerji ile birlikte birey, olağan düşünce yapılarını ve davranış kalıplarını terk eder.

Örnek verecek olursak, çoğu zaman çekimser olan bir kişi, sosyal ortamlarda kolayca etkileşim kurabilir ve dikkat çekecek davranışlarda bulunabilir. Temel semptomların yanı sıra, hipomani ataklarında ortaya çıkan değişiklikler yalnızca bunlarla sınırlı değildir. Bunlara eşlik eden yaygın hipomani belirtileri de vardır. Peki, nedir bu belirtiler? Bir insanın hipomanik olduğu nasıl anlaşılır? Şimdi bu belirtileri mercek altına alalım!

1. İlgi Odağı Olma İhtiyacı

Hipomanik dönemden etkilenen kişi kendini aşırı derecede öz güvenli hisseder. Kendine olan bu güven duygusu bazen gerçekçi olmayan bir büyüklük hissine dönüşebilir. Kişi kendini her şeyi başarabilecek, her ortamda kolayca dikkat çekebilecek biri gibi görebilir. Bu nedenle de beğenilme ve onaylanma arzusu ön plana çıkabilir. Eğer bu kendiliğinden gelişmiyorsa birey, ilgi odağı olmak için abartılı davranışlar sergileyebilir.

2. Disinhibisyon

Disinhibisyon, kısaca davranışlarda kontrol kaybı anlamına gelir. Hipomanik kişiler, özellikle sosyal ilişkilere karşı aşırı istekli olurlar. Yeni insanlarla tanışma, duraksamadan konuşma ve kesintisiz iletişim kurma isteği oldukça belirgin hale gelir. Buna karşı koyamayan birey normalde temkinli davranacağı bir konuda daha rahat ve daha açık sözlü olabilir. Kişi düşünmeden konuşabilir, abartılı samimiyet kurabilir ve hatta abartılı samimiyet içeren bir tutum sergileyebilir.

3. Konuşmada Artış

Hipomanik kişilerde konuşma hızında ve konuşma miktarında belirgin bir artış olur. Bir konudan diğerine hızlıca geçerler ve karşıdaki kişinin ne diyeceğini dinlemeden devamlı anlatma ihtiyacı hissederler. Kişinin konuşmaları enerjik olsa da konu bütünlüğü eksik olabilir ve dinleyen kişi anlatıcının ne anlatmak istediğini anlamakta zorlanabilir.

4. Zihinsel Aktiflik

Hipomanik dönemlerde kişi sadece bedensel olarak değil, zihinsel olarak da aktif hisseder. Birden fazla projeye aynı anda başlama isteği ve oldukça yaratıcı fikirlerin artışı dikkat çeker. Bu dönemdeki kişi sürekli olarak yeni planlar yapar ve hemen harekete geçmek ister. Ancak anlık bir coşkuyla yapılan planlar genellikle yarım bırakılır. Çünkü kişinin anlık coşkuyla koyduğu hedefler gerçeklikten son derece uzaktır. Bu da planlanan eylemlerin çoğunlukla yarım kalmasına sebep olur.

5. Riskli Davranışlarda Bulunma

Hipomanik dönemde dürtü kontrolü zayıflar. Kişi mantıklı kararlar verme becerisini kaybeder ve anlık hazlara odaklanır. Bu da ortaya düşünmeden alınan riskli kararları çıkarır. Buna örnek olarak şunları gösterebiliriz:

• Gereksiz alışverişler yapma,
• Aşırı para harcama,
• Cinsel dürtüde artış,
• Korunmasız veya riskli cinsel davranışlar,
• Alkol ve madde kullanımında aşırıya kaçma,
• Finansal riskler alma,
• Kumar oynama,
• Tehlikeli fiziksel aktivitelerde bulunma,
• Hızlı araç kullanma.

6. Aralıksız Düşünce Akışı

Hipomani sırasında zihin oldukça hızlanır. Kişi, bir düşünceden diğerine atlayarak sürekli yeni bağlantılar yaratır. Düşünce akışı o kadar hızlı geçer ki bireyin kendi düşüncelerini ve kendi söylediklerini takip etmesi bile zorlaşır. Karşıdaki kişi için de bu anlatımın anlaşılması ve mantığa oturtulması güç olabilir.

7. Daha Az Uyuma İsteği

Hipomanik kişiler için uyku adeta zaman kaybıdır. Bu kişiler günde 2 saatlik uyku ile yetinebilir ve buna rağmen aşırı derecede enerjik hissedebilirler.

8. Daha Neşeli Bir Ruh Hali

Hipomani sırasında kişi ortada hiçbir sebep yokken bile aşırı neşeli olabilir. Kendini aşırı iyimser ve keyifli olarak tanımlayabilir. Ancak dışarıdan son derece iyi görünen bu duygular aslında gerçek durumlardan kopuk bir mutluluktur.

9. Tetiklenen Öfke Nöbeti

Hipomanide sinirlilik artarken sabretme dürtüsü azalır. Kişinin alacağı en ufak eleştiri ya da engelleme aniden büyük öfke patlamalarına neden olabilir. Birey kolayca agresifleşebilir ve beklenmedik şekilde tepkiler verebilir.

Hipomani Neden Olur?

Hipomani nedenleri genel olarak multifaktöriyel olarak belirtilmekle birlikte kesin sebepler henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Buna ek olarak genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunun bu rahatsızlığın gelişimine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Dilerseniz hipomaniye sebep olan faktörlere biraz daha yakından bakalım ve önce genetik etkenlerle başlayalım!

1. Genetik Faktörler

Bugüne kadar yapılan araştırmalar, hipomaninin genetik ile ilgili bir bozukluk olduğunu ortaya koymaktadır. Aslında bu fenomen 9, 10, 13, 14 ve 22 numaralı kromozomlarda ortaya çıkan bir anormallikten kaynaklanmaktadır. Bunun yanı sıra, aile bireylerinin herhangi birinde hipomani olması diğer üyelerde görülme olasılığını da artıracaktır.

2. Biyolojik Faktörler

Beyin yapısı ve işlevindeki anormallikler nörotransmitterlerdeki dengesizliklerden kaynaklanır. Serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi kimyasallardaki değişiklikler, kişinin olduğundan daha farklı davranmasına neden olan duygu durumu bozukluğuna zemin hazırlayabilir.

3. Çevresel Faktörler

Yaşam deneyimleri ve çevre de hipomaninin gelişmesinde rol oynayabilir. Stres, travmatik deneyimler, sevilen birinin ani kaybı, boşanma veya işini kaybetme gibi durumlar nedeniyle birey hipomanik olabilir.

Ayrıca kişinin sahip olduğu yaşam tarzı da hipomani semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Kişi alkol kullanıyor veya uyarıcı maddeler alıyorsa beyindeki kimyasal dengeler değişir. Beyindeki bu değişim sonucunda kişi normal halinden daha farklı davranabilir.

4. Psikolojik Faktörler

Hipomani her zaman dış faktörler nedeniyle ortaya çıkmaz. Kişinin kendi içinde yaşadığı karmaşalar da bu rahatsızlığı tetikleyebilir. Kişi özellikle mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip ve risk almaya yatkın biri ise herkesten daha kolay hipomaniye yakalanabilir.

Bütün bu faktörler dışında bazı ilaçlar da hipomaninin ortaya çıkmasına neden olabilir. Antidepresan ve kortikosteroid grubunda yer alan bazı ilaçlar beynin kimyasını etkilediğinden kişinin hipomanik olmasını tetikleyebilir.

Hipomani Ne Kadar Sürer?

Hipomani genellikle 4 gün süren bir durumdur. Ancak bazı kişilerde bu süre 1 ila 2 hafta arasında değişebilir. Bu noktada birden fazla faktör söz konusu süreyi etkileyebilir. Ayrıca bu dönemde kişinin en ufak bir şüphe duyması halinde mutlaka profesyonel yardım alması gerekir.

Hipomanik Bir Dönemden Sonra Neler Olur?

Hipomanik bir dönemden sonra neler olabileceği, dönemin nasıl geçtiği ve kişinin psikolojik durumu ile yakından ilgilidir. Birey süreç boyunca herhangi bir olumsuz durumla karşılaşmadıysa ve almış olduğu psikiyatrik bir tanı yoksa normal haline dönebilir. Ancak aşağıdaki durumlar varsa kişide motivasyon kaybı, depresyon ve anksiyete gibi sorunlarla karşılaşılabilir:

• Psikiyatrik tanısı olan kişiler,
• Stresli ve travmatik olaylara maruz kalmış kişiler,
• Daha önce birkaç kez hipomanik atak geçiren kişiler.

Eğer siz de bu gruplardan birine dahilseniz hipomanik dönemden sonra diğer rahatsızlıklara yakalanma ihtimaliniz bir hayli artabilir.

Hipomani ve Mani Arasındaki Farklar Nelerdir?

Hipomani ve mani, bipolar bozuklukla ilişkili yüksek ve anormal ruh hali durumları olarak tanımlanabilir. Uykusuzluk ve enerji artışı gibi bazı ortak semptomlar her ikisinin de aynı olduğunu düşündürür. Oysa hipomani ve mani arasında dikkate değer bazı farklı noktalar bulunmaktadır:

1. Karakteristik Özellikleri Birbirinden Farklıdır

En bariz hipomani ve mani farkı, her iki durumun da kendine özgü karakteristik özelliğe sahip olmasıdır. Mani, aşırı öforik veya sinirli ruh hali, birbiriyle yarışırcasına hızlı gelişen düşünceler, dürtüsel davranışlar ve azalan uyku ihtiyacı ile karakterizedir. Atakları en az bir hafta sürer ve tedavi edilmezse belirtiler daha da şiddetlenebilir.

Ayrıca mani, kişinin sosyal ve profesyonel ilişkilerine zarar verebilir. Hipomani ise maninin çok daha hafif bir şeklidir. Bir hipomani atağı sırasında da coşkulu bir ruh hali mevcuttur ancak semptomlar manideki kadar yoğun değildir ve genellikle bir hafta içerisinde ortadan kaybolur.

2. Tedavi Yöntemleri Farklıdır

Mani, hastanın ve çevresindeki kişilerin güvenliğini sağlamak için hastaneye yatmayı gerektirebilir. Ancak hipomani, semptomları acil bir risk oluşturacak kadar şiddetli olmadığı için hastaneye yatmayı gerektirmez.

3. Ortaya Çıkış Nedenleri Farklıdır

Mani genellikle bipolar bozukluk tip 1 türüne sahip bireylerde gelişir. Kişi gerçeklikten kopabilir ve semptomlar çok daha ciddi bir forma bürünebilir. Hipomani ise bipolar bozukluk tip 2 ve siklotimik bozukluk ile ilişkilidir.

Hipomani Nasıl Teşhis Edilir?

Aşırı derecede yüksek enerji, bir türlü uyuyamama hali ve hiperaktivite gibi durumlarla karakterize edilen hipomani, bipolar bozukluktaki maninin hafif formudur. Her ne kadar bu bilinen bir gerçeklik olsa da bu rahatsızlığın teşhis edilmesi pek basit değildir. Fakat kişide gözlemlenen bazı değişiklikler tanı sürecini çok daha kolay hale getirebilir.

Eğer danışan kendisine sorulan sorulara “Evet” yanıtı veriyorsa veya psikiyatrist görüşme sırasında bunlardan birkaçını gözlemliyorsa hipomani şüphesi düşünülerek diğer aşamalara geçilebilir. Peki, tanı aşamasında danışana genellikle hangi sorular sorulur?

• Danışan her zamankinden daha enerjik, neşeli ve aşırı öz güvenli hissediyor mu?
• Danışanın uyku ihtiyacı azalmış olmasına rağmen enerjisindeki artış devam ediyor mu?
• Görüşme sırasında hızlı konuşuyor ve konudan konuya atlıyor mu?
• Danışan son dönemlerde riskli davranışlarda bulunmuş mu? (Kontrolsüz cinsellik, yüksek bir yerden atlama gibi)
• Danışan dürtülerini kontrol etmekte zorlanıyor ve kumar, alkol veya uyuşturucu gibi madde kullanımlarına yöneliyor mu?
• Yaşadığı semptomlar en az 4 gündür devam ediyor mu?

Soruların cevapları alındıktan sonra kesin tanı için bir sonraki adıma geçilir. Eğer danışanın tıbbi geçmişinde nörolojik bozukluklar veya uyarıcı madde kullanımı varsa kan testleri istenir. Çünkü danışan tamamen bu faktörlerin etkisinde de olabilir. Ancak tıbbi geçmişinde bu tarz durumlara rastlanmadıysa ayırt edici tanı ölçütlerinden yararlanılır:

• Anket: Hipomani belirtileri anksiyete veya DEHB gibi rahatsızlıklarla karıştırılabilir. Belirtilerin tam olarak hangi hastalığa uygun olduğunu anlamak için duygu durumu bozukluğu ölçeğinden yararlanılır.
• İşlevsellik değerlendirilmesi: Hipomani, mani ve DEHB gibi rahatsızlıkların aksine kişinin sosyal ilişkilerini, iş veya kişisel yaşantısını çok fazla etkilemez. Semptomların günlük yaşam üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde değerlendirilir.

Bütün bu değerlendirmeler olumlu sonuçlandığı takdirde kişiye hipomani teşhisi konulabilir.

Hipomani Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipomani tedavisinde ilk adım psikiyatristten yardım almaktır. Uzman psikiyatrist hipomaniyi ve ilişkili bozuklukları teşhis ettikten sonra kişiye özel bir tedavi planlaması yapacaktır. Bu süreçte birden fazla yönteme başvurulabilir. Psikoterapi ve ilaç tedavisi bunların başında gelir.

İlaç Tedavisi

Hipomani tedavisinde ilaçlar, ruh halini stabilize etmeyi ve semptomları azaltmayı amaçlar. Nitekim duygu durumu dengeleyiciler, beyindeki nörotransmitterleri düzenleyerek çalışır. Bu da kişinin coşkulu ruh halini dengeleme açısından yardımcı olur.

Duygu durumu dengeleyici dışında genellikle psikoz durumunda reçete edilen antipsikotik ilaçlardan yararlanılabilir. Bu ilaçlar sayesinde kişinin huzursuzluk ve sinirlilik gibi semptomları hafifletilebilir.

Psikoterapi

Psikoterapi, insanların düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını anlamalarına yardımcı olmak için tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Tıpkı diğer hastalıklarda olduğu gibi hipomaninin de en büyük engelleyicisi psikoterapidir. Bu yöntem sayesinde rahatsızlığın üstesinden gelebilirsiniz. Psikoterapi tedavisinde genel olarak süreç de şu şekilde ilerleyebilir:

• Bilişsel davranışçı terapi: Bilişsel davranışçı terapi, hipomaniye neden olabilecek olumsuz düşünceleri, duyguları ve davranışları tanımlayarak değiştirmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Bu terapi ile kişinin düşünceleri belirlenerek onlara meydan okumak için stratejiler geliştirilir. Terapist eşliğinde kendini yakından tanıyan birey, seans süreçleri boyunca onları daha gerçekçi yaklaşımlarla değiştirmeyi öğrenir.
• Kişiler arası terapi: Kişiler arası ilişkilere ve hipomanik ataklara katkıda bulunabilecek sosyal faktörlere odaklanan psikoterapötik bir yaklaşımdır. Hipomani ile başa çıkmakta zorlanan kişiler ve yakınları için oldukça faydalıdır.

Hipomani Nasıl Önlenir?

Hipomaniyi önlemenin kesin bir yolu olmasa da hipomanik atak riskini azaltmaya yardımcı olan çeşitli stratejiler vardır. Bu stratejiler stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenmeyi, sağlıklı bir yaşam tarzını teşvik etmeyi ve hipomaninin erken belirtilerini belirlemeyi amaçlar. Bu doğrultuda alabileceğiniz önlemler de şu şekilde sıralanabilir:

• İlaç reçete edildiyse kullanım şekline uyun.
• Dengeli beslenme, yeterli uyku ve egzersiz dahil olmak üzere sağlıklı yaşam tarzı benimseyin.
• Meditasyon, nefes egzersizi ve yoga gibi gevşeme teknikleri ile stresi yönetmeyi öğrenin.
• Alkol ve uyuşturucu gibi psikoaktif maddeleri kullanmayın.
• Hipomaninin kişisel tetikleyicilerini belirleyin ve bunlardan kaçınmak için stratejiler uygulayın.