Duygularınızı oldukça yoğun mu yaşıyorsunuz? İlişkilerinizde sürekli iniş ve çıkışlarınız mı oluyor? Yahut kendinize zarar verme isteğiniz mi bulunuyor? Eğer bu sorulara cevabınız ‘’Evet’’ ise, borderline kişilik bozukluğu hakkında bilgi edinmenin zamanı gelmiş olabilir. Sınırda kişilik bozukluğu olarak da bilinen bu ruhsal bozukluk; yoğun ve dengesiz duygular, kimlik duygusunda tutarsızlık, ani ve aşırı tepkiler ile karakterizedir.
Peki, borderline kişilik bozukluğu belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir?
Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?
Borderline kişilik bozukluğu, kişinin kendi kimliğinde oluşan ve sosyal ilişkilerine de yansıyan psikiyatrik bir bozukluktur. Borderline kişileri tek bir benlik imajı ile nitelendirmek imkansızdır. Bunun sebebi de hastalığın oldukça çarpık bir benlik imajı ile karakterize olmasıdır.
Borderline kişiler genellikle kendilerini değersiz hisseder ve ikili ilişkilerinde istikrar sağlayamazlar. Anlamlı ve düzenli ilişkilere sahip olmak isteseler bile yaşadıkları duygu durumu değişimleri ve öfke krizleri bunu tersine çevirebilir.
Geçmiş yıllarda bu hastalığı teşhis etmek ve gerekli tedaviyi uygulamak oldukça zordu. Bipolar bozukluk gibi farklı bir ruhsal hastalık ile benzer semptomları göstermesi bunun ana nedeniydi. Fakat psikiyatri uzmanları ve psikoterapi uzmanlarının yaptığı çalışmalar sayesinde bu iki hastalığın ayrımı keskin hale gelmiştir. Dünyada ün yapmış birçok sanatçı da dahil olmak üzere, teşhis konulan her birey uygun tedavi ile normal bir hayat rutinine kavuşabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Her insan zaman zaman duygusal problemler yaşar. Bu duygusal problemler sağlıklı insanların günlük yaşantılarını etkileyecek güce sahip değildir. Bununla birlikte, borderline kişilik bozukluğu hastalığına sahip olan kişiler, günlük yaşamlarında duygusal ve davranışsal problemlerin etkisi altındadır.
Sınırda kişilik bozukluğu olanlar için her şey ya iyidir ya da tamamen kötüdür. Bu, yaşanan olaylar ve ilişki kurdukları insanlar için de geçerlidir. Örneğin, bir gün dost sayılan kişi, ertesi gün ezeli düşman olarak kabul edilebilir. Değişken duyguların yoğun yaşanıyor olması dengesiz ilişkilere yol açabilir.
Bütün bunların haricinde, yaygın olarak görülen borderline kişilik bozukluğu belirtileri şunlardır:
Terk Edilme Korkusu: En sık görülen belirtidir. Kişi, terk edilmeye karşı çok hassas bir durumda olabilir. Gerçek olmadığı halde birinin onu terk edebileceğine inanır ve bunun olmaması için de ilişki kurmaktan kaçınır.
Dengesiz İlişki Modeli: Birey, çevresindeki insanlarla dengesiz ilişkiler kurabilir. Dengesiz ilişki şekli de iki grupta incelenir; idealleştirme ve devalüasyon. Herhangi birine aşırı yakınlık duymaları idealleştirme olarak adlandırılırken; herhangi birine karşı aşırı nefret duyma ise devalüasyon olarak adlandırılır.
Aşırıya Kaçma: Alkolizm, madde bağımlılığı veya çok hızlı bir şekilde araba sürme gibi tehlike içeren durumlar borderline belirtileri arasındadır.
İntihar veya Kendine Zarar Verme: Bu bireyler kendilerine zarar verebilir veya intihar girişiminde bulunabilirler. Genellikle duygusal acıdan kaçınmak için bu yöntemlere başvururlar.
Öfke Sorunları: Her duygu gibi öfkeyi de uçlarda yaşarlar. Öfkesini kontrol etmede zorluk çekebilir veya diğer insanlar için normal sayılabilecek bir duruma karşı aşırı derecede öfkelenebilirler.
Güven Sorunu Yaşamak: Başkalarının niyetlerini tam olarak kestiremedikleri için büyük bir korku hissine kapılırlar. Herkese karşı temkinli davranırlar.
Sınırda kişilik bozukluğu olan herkes, yukarıda sıraladığımız semptomların tümüne sahip olmayabilir. Bazıları sadece birkaç belirtiyi gösterirken, bazıları nerdeyse bütün semptomları gösterebilir. Belirtilerin şiddeti ve sıklığı kişiden kişiye değişmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Neden Olur?
Borderline kişilik bozukluğu nedenleri, henüz ne yazık ki kesin olarak belirlenememiştir. Yine de psikiyatri uzmanları, beyin içerisinde bulunan kimyasalların bu hastalık üzerinde etkili olabileceğini savunmaktadır. Uzmanlar tarafından savunulan diğer sınırda kişilik bozukluğu sebepleri de şu şekilde sıralanabilir:
Genetik: Hastanın ailesinde aynı hastalığa sahip olan başka birinin olması hastalığın oluşma riskini artırmaktadır.
Beyin Yapısı: Dürtüler ve duygusal tepkiler beynimiz tarafından kontrol edilmektedir. Bazı uzmanlar borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin beyninde yapısal ve işlevsel değişiklikler olduğunu öne sürmektedir.
Çocukluk Travmaları: Çocuklukta yaşanan istikrarsız, zarar verici ilişkiler de bu bozukluğunun sebepleri arasında gösterilmektedir.
Cinsel İstismar: Hastalar üzerinde yapılan araştırmalara göre çocukken cinsel istismara maruz kalmış kişilerin hastalığa yakalanma riski diğer insanlara kıyasla daha yüksektir.
Çevresel Faktörler: Sosyal ilişkilerin yoğun olduğu çevresel faktörler hastalığın sebepleri arasında gösterilebilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tipleri Nelerdir?
Ruhsal hastalıkların çoğu alt türlere ayrılmaktadır. Sınırda kişilik bozukluğu da semptomlarına göre farklı tiplere ayrılmıştır. Dünya Sağlık Örgütünün ilan ettiği borderline kişilik bozukluğu tipleri şunlardır:
Dürtüsel Tip: Dürtüsel tip borderline, duygusal dengesizlik ile kendini belli eder. Bu tipte dürtü kontrolü eksikliğine sıkça rastlanır. Kişi agresiftir ve öngörülemeyen davranışlarla karakterize edilmiştir.
Kenarlık Çizgisi Tipi: Dürtüsel tipte bahsedilen semptomlar kenarlık çizgisi tipi borderline hastalarında da görülür. Bu belirtilere; kronik boşluk hissi, kişiler arası dengesiz ilişkiler ve karmaşık benlik imajı eşlik eder.
Borderline Kişilik Bozukluğu Ne Kadar Yaygın?
Oldukça yaygın bir bozukluk olarak bilinen borderline kişilik bozukluğu toplumda %1-2 oranında görülmektedir. Her yaştan insanı etkileyebilme olasılığı olsa da, ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde daha sık rastlanır. Kişiyi yaşamın her alanında olumlu etkileyebilen bu rahatsızlık, iş hayatında, aile ve yakın çevre ile ilişkilerde sorunlara yol açabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Ne Tür Problemlere Yol Açar?
Borderline kişilik bozukluğu, çoğu zaman diğer hastalıklarla eş zamanlı olarak ortaya çıkar. Bu rahatsızlıktan muzdarip kişilerin dengesiz bir şekilde tüketim yapmaları ve dürtü kontrol sorunu yaşamaları, alkol ve uyuşturucu problemini beraberinde getirebilir. Bazı hastalar sosyal ilişkilerinde zorlanır ve buna ek olarak mesleklerinde istikrarsızlık gösterebilir.
Borderline kişilik bozukluğu hastaları kendilerine zarar verme eğilimindedir. Bu durumu sıkça yaşayan hastalar, utanç duygusu yüzünden sosyal yaşamları en aza indirir ve çoğu zaman yaralarını belli edecek kısa kıyafetler giymekten kaçınırlar. Ek olarak, günlük hayatlarında pek çok sorunla karşı karşıya kalabilirler. En sık karşılaşabilecekleri problemleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
Okulu ve eğitim hayatını yarıda bırakmak.
İlişkilerde yıpratıcı olmak.
Yine ilişkilerde sık sık anlaşmazlık yaşamak ve bunun sonucunda ayrılmak.
Sürekli iş değiştirmek.
Kendine zarar vermek.
Riskli hareketler yapmak.
İntihar girişiminde bulunmak.
Bu tip ciddi sebeplerden ötürü, söz konusu bireyin hayatına daha sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi için erkenden tedavi olması hayati öneme sahiptir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Hangi Hastalıklara Sebep Olur?
Borderline hastalarında bazı psikiyatrik hastalıkların görülme sıklığı daha fazladır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
Borderline kişilik bozukluğu herkeste görülebilecek bir hastalıktır. Bu hastalıktan etkilenen insan sayısını belirlemek oldukça zordur. Çünkü toplumun büyük bir kısmı terapist ve psikiyatristler ile hiç tanışmamıştır. Klinik vakalarda belirlenen sonuçlar baz alındığında 40 yaş üstü kişilerin yaklaşık yüzde 0,7’si borderline bozukluktan şikayetçidir.
Hastalığın ilk belirtileri genellikle çocukluk çağında başlasa da, çocuklukta net bir teşhis konulması oldukça zordur. Çocuk ve ergen psikiyatristleri, konuştukları bazı hastaların kendine zarar verme eğiliminde olduğunu raporlamıştır. Bu tek başına yeterli bir tanı kriteri olmasa da sonucu hızlandırabilecek bir adımdır.
Uzman psikoterapist ve psikiyatrlara göre, hastalığın cinsiyetler arasında dağılıma dair kesin bir fark bulunmamaktadır. Ancak istatistiksel olarak bakıldığında kadınların psikiyatr ve psikoterapist ile görüşme eğilimleri erkeklere göre daha fazladır. Bu nedenle de istatistiklere göre kadınlarda borderline kişilik bozukluğu görülme oranı daha fazlayken; erkeklerde bu oran daha azdır.
Borderline Kişilik Bozukluğu Özellikleri Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğu özellikleri DSM-5’te belirgin bir şekilde anlatılmıştır. Bu kılavuzda belirtilen borderline özellikleri ve tanı kriterleri şu şekildedir:
Terk edilmekten kaçınmak
İdealleştirme
Devalüasyon
Kimlik karmaşası yaşamak
Kendine zarar verme potansiyeli
Tekrarlayan intihar davranışı ve eğilimi
Kronik olarak görülen boşluk hissi
İstikrarsız ilişkiler
Öfke ile baş etme konusunda zorluk yaşamak
Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Borderline kişilik bozukluğunun tanısı psikiyatristler tarafından konmaktadır. Psikiyatristler, hastanın yaşam öyküsünü öğrendikten sonra duygusal semptomlara odaklanır. Ek olarak, hastalığın belirtilerinin hastada var olup olmadığını görmeye çalışır. Psikiyatri uzmanlarının bu aşamada başvuracağı borderline kişilik bozukluğu tanı kriterleri şunlardır:
Terk edilmeye karşı umutsuz bir çaba
Kararsız ve istikrarsız ilişkiler
Kimlik bozuklukları
Potansiyel olarak zarar verici dürtüsellik
Tekrarlayan intihar düşünceleri, tehditleri, davranışları
Hastanın sınırda kişilik bozukluğu tanısı alabilmesi için yukarıdaki semptomlardan en az beş tanesini taşıması gerekmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Testi
Borderline hastalığı, her hastada aynı şekilde görülmeyebilir. Bazı hastalar ikili ilişkilerini yürütmede zorlanır; bazıları öfkesini kontrol edememekten şikayetçidir. Borderline kişilik bozukluğu testi ise semptomların tanımlanmasına yardımcı olur. Uzmanlar tarafından değerlendirilen testler, hastalığın tedavi sürecinde fikir sahibi olmanızı sağlar.
Bu testler, mutlaka uzman psikolog ya da uzman psikoterapistler tarafından yapılmalıdır. Bununla birlikte, hastalık hakkında fikir sahibi olmak için ve kendinizi tanımak için oluşturulmuş online borderline kişilik testleri de mevcuttur. Ancak tek başına bu tip online testlere güvenilmemelidir. Zira çıkan sonuç kesin sonuç değildir ve gerektiğinde uzman bir psikiyatrist veya uzman psikolog ile görüşmeniz gerekmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilebilir bir hastalıktır. Buna karşın tedavide başarı şansı diğer ruh hastalıklarına göre daha düşüktür. Çünkü hastalar terapistlerini en ufak hayal kırıklıklarında değersizleştirme eğilimindedir. Bu, sık sık terapist değiştirilmesine ve uygulanan tedavinin bölünmesine yol açar.
Her hasta için farklı bir tedavi prosedürü vardır. Borderline kişilik bozukluğu tedavisi için genel olarak şu yöntemlere başvurulur:
Diyalektik Davranışçı Terapi (DDT): Bu tedavi hastanın kendine zarar vermemesine odaklanır. Burada önemli olan bir diğer odak noktası da tedavinin aralıksız devam etmesini sağlamaktır. Kişinin benlik saygısının iyileşmesi ve duygularını nötr olarak ele alabilmesi için yeni düşünce biçimleri geliştirilir.
Şema Terapisi: Bu terapi şeklinde genellikle çocukluk deneyimlerine yoğunlaşılır. Bu tedavi yöntemindeki asıl amaç, bilinçsiz düşünce ve eylemlerin değiştirilmesidir.
Aile Terapisi: Çocuklar ve ergenler söz konusunda olduğunda, aile de terapiye dahil edilir. Hastanın düşünce ve davranışlarını olumlu yönde değiştirecek en etkili yollardan biri budur.
İlaç Tedavisi: Başlı başına borderline kişilik bozukluğu ilaçları diye bir şeyden söz etmek pek mümkün değildir. Ancak yine de, hastalığın alevlenme süreçlerinde ortaya çıkan ve terapiyle engellenmesi zor olan durumlarda, diğer ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardan yardım alınabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Olan Birine Nasıl Davranılmalı?
Borderline bozukluk, hem hasta birey hem de yakınları için oldukça zorlayıcı olabilir. Bu tip bir kişilik bozukluğuna sahip birine davranırken şunlara dikkat etmekte fayda vardır:
Destekleyici ve Anlayışlı Olun: Borderline hastaları, duygusal dalgalanmalar, kimlik duygusunda tutarsızlık ve terk edilme korkusu gibi birçok zorlukla mücadele eder. Bu tür zorlukları anlamak ve destek vermek de onlarla olan ilişkinizde çok önemlidir.
Sabırlı Olun: Bu rahatsızlıktan muzdarip kişilerin semptomlarını yönetmeyi öğrenmesi zaman alabilir. Bu süreçte sabırlı olmak ve onlara anlayış göstermek önemlidir.
Net ve Tutarlı Olun: Bu kişiler, sınırlar ve beklentiler konusunda netliğe ihtiyaç duyar. Onlarla iletişim kurarken net ve tutarlı olun. Aynı zamanda esnek olmaya da hazır olun.
İletişime Açık Olun: Bu tip bir kişilik bozukluğuna sahip bireyler, duygularını ve ihtiyaçlarını ifade etmekte zorlanabilirler. Onları can kulağıyla dinleyin ve her daim yardım etmeye çalışın.
Profesyonel Yardım Almaları İçin Teşvik Edin: Bu rahatsızlığın tedavi edilebilir olduğunu unutmayın. Bu yüzden, profesyonel yardım almaları için olabildiğince teşvik edin.
Sık Sorulan Sorular
Borderline ilaçla düzelir mi?
Borderline kişilik bozukluğunun ana tedavi yöntemi psikoterapidir. Tek başına ilaç tedavisi yeterli bir yöntem olmadığından terapiyle desteklenmedikçe hastada düzelme görülmeyecektir.
Borderline tamamen iyileşir mi?
Sınırda kişilik bozukluğu tamamen iyileşen bir hastalık değildir. Ancak uygun psikoterapilerle hastalık kontrol altına alınabilir.
Borderline kişilik bozukluğu olan biri nasıl davranır?
Borderline kişiler genellikle istikrarsız ilişkiler kurmaya meyillidir. Doğal olarak, borderline kişilik bozukluğu olan birini sevmek, sabır gerektiren bir süreci beraberinde getirir. Ani öfke patlamaları, idealleştirme veya değersizleştirme kişinin günlük ilişkilerini olumsuz yönde etkileyecektir.
Borderline krizi nasıl olur?
Borderline krizleri ve hastalığın semptomları her bireyde aynı olmayabilir. Kriz anları genellikle öfke patlamaları, kontrolsüz dürtüler ve kendine zarar verme gibi şikayetlerle kendini belli eder.
Borderline kişilik bozukluğu kaç yaşında başlar?
Borderline kişilik bozukluğu genellikle çocuk yaşta ortaya çıkmaktadır. Ancak bazı hastalarda 40 yaşından sonra da ortaya çıkabilir.
Borderline olanlar ne yapmalı?
Tanıyı kesin hale getirmek için uzman bir psikolog veya psikiyatrist ile görüşebilirsiniz. Tedaviye kesintisiz bir şekilde devam etmek ve bu esnada da yeni hobiler edinmek hasta için oldukça faydalı olacaktır.
Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?
Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilmediği takdirde belirtiler daha da yoğunlaşır. Borderline atakları sıklaşır ve kişinin kendine zarar verme periyotlarında artışlar yaşanır.
Borderline ve bipolar farkı nedir?
Bipolar bozukluk söz konusu olduğunda, duygu durumu dalgalanmaları genellikle belirgin mani veya depresyon dönemleri şeklinde ortaya çıkar. Ayrıca bu dalgalanmalar genel olarak daha uzun sürelidir. Borderline kişilik bozukluğunda ise bu tip duygu durumu dalgalanmaları daha ani ve yoğundur. Buna ek olarak, belirgin mani veya depresyon dönemleri görülmez.
Oyun, neredeyse bütün çocuklar için vazgeçilmez bir aktivitedir. Çoğu insan oyunun önemini ve çocuklar üzerindeki faydasını kabul etmiştir. Çocukların farkında olmadan edindiği bu eylem becerisi, henüz gelişmekte olan beynin son derece önemli bir parçası olabilir. Oyun, çocukların bilişsel ve fiziksel güçlerinin yanı sıra hayal güçlerini ve el becerilerini de geliştirir. Peki, son zamanlarda adını sıkça […]
Olumlamalar, kişisel gelişim ve zihinsel sağlık pratikleri arasında giderek daha fazla yer bulan, güçlü ve etkili araçlardır. Kendi iç dünyamızı şekillendirmenin yanı sıra, dış gerçekliğimizi de olumlu yönde etkileyebilecek bu basit ama güçlü kavram, özellikle son yıllarda popülerliğini artırmıştır. Peki, olumlama ne demek? Bu güçlü ifadeler nasıl etkili bir şekilde kullanılır? Eğer siz de bu […]
Kısa bir zaman diliminde çok fazla ders içeriğini öğrenme fikri adeta rüya gibidir. Bu yüzden birçok öğrenci öğrenebildiği kadar öğrenmeye ve beynini sınav konularıyla doldurmaya çalışır. Yine aynı öğrenciler, sınavdan çıktığı andan itibaren herhangi bir ilerleme kaydetmediği hissine kapılabilir. Eminiz ki bu fikirler sizin için de yabancı değildir. Ancak endişelenmeyin! Çünkü etkili öğrenmeyi mümkün kılan […]
Her çocuk kendi kişiliğiyle birlikte doğar. Bu yüzden aynı ailede yetişmiş çocuklar birbirinden farklı gelişim gösterebilir. Bu farklılık bazen şaşırtıcı seviyelerde dahi olabilir. Ancak çocukların maruz kaldıkları davranış stillerinin, sosyal becerilerini ve çevreye uyum sağlama yeteneklerini şekillendirmeye katkıda bulunduğu bilinen bir gerçektir. Bu davranış şekillerinin ana malzemesi ise ebeveynlik stilleridir. Peki, ebeveynlik stilleri nelerdir ve […]
Geleceği düşünmek ve onun hakkında planlar yapmak oldukça doğaldır. Çünkü karşılaşabileceğiniz herhangi bir olasılığa karşı hazırlıklı olmanızı sağlar. Böylece, hayatınız mümkün olduğu kadar normal düzeyde seyreder. Ancak her şeyin kötü gideceğine inanan bazıları için gelecek kaygısı yaşamak, külfetli ve hatta engelleyici bir refleks haline gelir. Gelecek korkusu, neredeyse herkesin zaman zaman hissettiği evrensel bir duygudur. […]
Empati, çocukluk dönemlerinden itibaren sıklıkla duyduğumuz ve son derece aşina olduğumuz bir kavramdır. Sosyal gerçeklik ile ilgili bir film izlediğimizde veya toplumsal gerçekçi bir kitaba denk geldiğimizde, bu kavramın birbirinden farklı şekillerde olmak üzere, kitaplarda ya da filmlerde işlendiğini görebiliriz. Örneğin, trajik bir olay söz konusu olduğunda mağdurun karşı tarafa “Biraz empati yap” dediğine yakından […]
Kişinin ebeveynleriyle, özellikle de kendisini dünyaya getiren ve her şeyi borçlu olduğu annesiyle olan bağı, insan olmanın en temel değerleri arasındadır. Hatta insanların annelerine olan yakınlıklarını korumak için eğitim, iş ve genel yaşam haklarından vazgeçmesi alışılmadık bir durum da değildir. Çünkü bir çocuğun annesine, onun tavsiyesine ve korumasına her zaman ihtiyacı olacaktır. Ancak bazı kişilerde […]
Öfke, bir şeyler ters gittiğinde veya çevrenizdeki bir kişinin yanlış tutumuyla karşılaştığınızda hissedebileceğiniz yoğun bir duygudur. Genellikle hayal kırıklığı ve stres duyguları ile karakterizedir. Herkes zaman zaman öfkeli hisseder. Çünkü öfke, zor durumlara karşı hissedildiğinde tamamen normal bir tepkidir. Ancak bu duygu aşırı derecede tezahür ettiğinde ve çevrenizdeki kişilerle olan ilişkinizi etkilemeye başladığında bir sorun […]
