Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?

Borderline kişilik bozukluğu, kişinin kendi kimliğinde oluşan ve sosyal ilişkilerine de yansıyan psikiyatrik bir bozukluktur. Aynı zamanda sınırda kişilik bozukluğu olarak bilinir ve literatürde bu isimle de anılır. Bu hastalığa sahip olan kişileri tek bir benlik imajı ile nitelendirmek imkansızdır. Bunun sebebi de borderline hastalığının oldukça çarpık bir benlik imajı ile karakterize olmasıdır.

Borderline kişiler genellikle kendilerini değersiz hisseder ve ikili ilişkilerinde istikrar sağlayamazlar. Anlamlı ve düzenli ilişkilere sahip olmak isteseler bile yaşadıkları duygudurum değişimleri ve öfke krizleri bunu tersine çevirebilir.

Geçmiş yıllarda borderline kişilik bozukluğu tanısı koymak ve gerekli tedaviyi uygulamak oldukça zordu. Bipolar bozukluk gibi farklı bir ruhsal hastalıkla benzer semptomları göstermesi bunun ana nedeniydi. Fakat psikiyatri uzmanlarının ve psikoterapistlerin yaptığı çalışmalar iki hastalığın ayrımını kesinleştirmiştir. Dünyada ün yapmış birçok sanatçı da dahil olmak üzere borderline tanısı alan herkes uygun tedavi ile normal bir hayat rutinine kavuşabilir.

Sizin için hazırladığımız bu içeriğimizde borderline kişilik bozukluğu belirtileri, nedenleri ve tedavisi gibi temel konulara değineceğiz. İlerleyen bölümlerde hastalar ve hasta yakınları tarafından en fazla merak edilen soruları yanıtlayacağız. Dilerseniz, daha fazla vakit kaybetmeden belirtilere geçelim!

Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Her insan zaman zaman duygusal problemler yaşar. Bu duygusal problemler sağlıklı insanların günlük yaşantılarını etkileyecek güce sahip değildir. Bununla birlikte, borderline kişilik bozukluğu hastalığına sahip olan kişiler, günlük yaşamlarında duygusal ve davranışsal problemlerin etkisi altındadır.

Sınırda kişilik bozukluğu olanlar için her şey ya iyidir ya da tamamen kötüdür. Bu, yaşanan olaylar ve ilişki kurdukları insanlar için de geçerlidir. Örneğin, bir gün dost sayılan kişi, ertesi gün ezeli düşman olarak kabul edilebilir. Değişken duyguların yoğun yaşanıyor olması dengesiz ilişkilere yol açabilir.

Bütün bunlar dışında yaygın olarak görülen borderline kişilik bozukluğu belirtileri şunlardır:

• Terk edilme korkusu: Borderline kişilik bozukluğunun en sık görülen belirtisidir. Kişi, terk edilmeye karşı çok hassas bir durumda olabilir. Gerçek olmadığı halde birinin onu terk edebileceğine inanır ve bunun olmaması için de ilişki kurmaktan kaçınır.
• Dengesiz ilişki modeli: Çevresindeki insanlarla dengesiz ilişkiler kurabilirler. Dengesiz ilişki şekli iki grupta incelenir: idealleştirme ve devalüasyon. Herhangi birine aşırı yakınlık duymaları (idealleştirme) olarak adlandırılırken; herhangi birine karşı aşırı nefret duyma (devalüasyon) olarak adlandırılır.
• Aşırıya kaçma: Alkolizm, madde bağımlılığı veya dikkatsiz sürüş gibi tehlike içeren durumlar borderline kişilik bozukluğunun belirtileri arasındadır.
• İntihar veya kendine zarar verme: Borderline kişilik bozukluğu yaşayan bazı insanlar, kendilerine zarar verebilir veya intihar girişiminde bulunabilirler. Genellikle duygusal acıdan kaçınmak için bu yöntemlere başvururlar.
• Öfke sorunları: Her duygu gibi öfke de uçlarda yaşanan bir duygudur. Borderline olan kişi öfkesini kontrol etmede zorluk çekebilir veya diğer insanlar için normal sayılabilecek bir duruma karşı aşırı derecede öfkelenebilir.
• Güven sorunu: Başkalarının niyetlerini tam olarak kestiremedikleri için büyük bir korku hissine kapılırlar. Herkese karşı temkinli davranırlar.

Borderline kişilik bozukluğu olan bütün insanlar semptomların tümüne sahip olmayabilir. Bazıları sadece birkaç belirtiyi gösterirken, bazıları nerdeyse bütün semptomları  gösterebilir. Belirtilerin şiddeti ve sıklığı kişiden kişiye değişmektedir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

Borderline kişilik bozukluğu nedenleri söz konusu olduğunda, ne yazık ki net bir cevap verilememektedir. Psikiyatri uzmanları, beyin içerisinde bulunan kimyasalların bu hastalık üzerinde etkili olabileceğini savunmaktadır. Uzmanlar tarafından savunulan diğer nedenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Genetik: Hastanın ailesinde aynı hastalığa sahip olan başka birinin olması hastalığın oluşma riskini artırmaktadır.
• Beyin yapısı: Dürtüler ve duygusal tepkiler beynimiz tarafından kontrol edilmektedir. Bazı uzmanlar borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin beyninde yapısal ve işlevsel değişiklikler olduğunu öne sürmektedir.
• Çocukluk travmaları: Çocuklukta yaşanan istikrarsız, zarar verici ilişkiler borderline kişilik bozukluğunun sebepleri arasında gösterilmektedir.
• Cinsel istismar: Borderline hastalar üzerinde yapılan araştırmalara göre çocukken cinsel istismara maruz kalmış kişilerin hastalığa yakalanma riski diğer insanlara kıyasla daha yüksektir.
• Çevresel faktörler: Sosyal ilişkilerin yoğun olduğu çevresel faktörler borderline kişilik bozukluğu sebepleri arasında gösterilebilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görülür?

Borderline kişilik bozukluğu herkeste görülebilecek bir hastalıktır. Bu hastalıktan etkilenen insan sayısını belirlemek oldukça zordur. Çünkü toplumun büyük bir kısmı terapist ve psikiyatristler ile hiç tanışmamıştır. Klinik vakalarda belirlenen sonuçlar baz alındığında 40 yaş üstü kişilerin yaklaşık yüzde 0,7’si borderline bozukluktan şikayetçidir.

Hastalığın ilk belirtileri genellikle çocukluk çağında başlasa da çocuklukta net bir teşhis konulması oldukça zordur. Çocuk ve ergen psikiyatristleri, konuştukları bazı hastaların kendine zarar verme eğiliminde olduğunu raporlamıştır. Bu tek başına yeterli bir tanı kriteri olmasa da sonucu hızlandırabilecek bir adımdır.

Uzman psikoterapist ve psikiyatrlara göre hastalığın cinsiyetler arasında dağılıma dair kesin bir fark bulunmamaktadır. Ancak istatistiksel olarak bakıldığında kadınların psikiyatr ve psikoterapist ile görüşme eğilimleri erkeklere göre daha fazladır. Bu nedenle de istatistikte kadınlarda borderline kişilik bozukluğu daha fazla orana sahip iken erkeklerde borderline kişilik bozukluğu daha az orana sahiptir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Özellikleri

Borderline kişilik bozukluğu özellikleri DSM – 5 ‘te ( Ruhsal Bozukluklar için Tanısal ve İstatistiksel Kılavuz) belirgin bir şekilde anlatılmıştır. Bu kılavuzda belirtilen özellikler şunlardır:

• Terk edilmekten kaçınmak
• İdealleştirme
• Devalüasyon
• Kimlik Karmaşası
• Kendine zarar verme potansiyeli
• Tekrarlayan intihar davranışı, tehdidi
• Kronik olarak görünen boşluk hissi
• İlişkilerde istikrarsızlık
• Öfkeyle baş etmede zorluklar

Borderline Kişilik Bozukluğu Tipleri Nelerdir?

Ruhsal hastalıkların çoğu alt türlere ayrılmaktadır. Borderline kişilik bozukluğu da semptomlarına göre farklı tiplere ayrılmıştır. Dünya Sağlık Örgütünün ilan ettiği borderline kişilik bozukluğu tipleri şunlardır:

• Dürtüsel Tip: Dürtüsel tip borderline, duygusal dengesizlik ile kendini belli eder. Bu tipte dürtü kontrolü eksikliğine sıkça rastlanır. Kişi agresiftir ve öngörülemeyen davranışlarla karakterize edilmiştir.
• Kenarlık Çizgisi Tipi: Dürtüsel tipte bahsedilen semptomlar kenarlık çizgisi tipi borderline hastalarında da görülür. Bu belirtilere, kronik boşluk hissi, kişiler arası dengesiz ilişkiler, karmaşık benlik imajı eşlik eder.

Borderline Kişilik Bozukluğu Hangi Problemlere Yol Açar?

Borderline kişilik bozukluğu, çoğu zaman diğer hastalıklarla eş zamanlı olarak ortaya çıkar. Bu durum sadece psikolojik şikayetlerin değil, aynı zamanda yeme veya içme bozukları gibi fiziksel ortaya çıkmasına neden olur.

Dengesiz bir şekilde tüketim yapmaları ve dürtü kontrol sorunu yaşamaları alkol ve uyuşturucu problemini beraberinde getirebilir. Bazı hastalar sosyal ilişkilerinde zorlanır ve buna ek olarak mesleklerinde istikrarsızlık gösterebilir.

Borderline kişilik bozukluğu hastaları kendilerine zarar verme eğilimindedir. Bu belirtiyi sıkça yaşayan hastalar utanç duygusu yüzünden sosyal yaşamları en aza indirirler ve çoğu zaman yaralarını belli edecek kısa kıyafetler giymekten kaçınırlar.

Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Borderline kişilik bozukluğunun tanısı psikiyatristler tarafından konmaktadır. Psikiyatristler, hastanın yaşam öyküsünü öğrendikten sonra duygusal semptomlara odaklanır. Ek olarak, borderline bozukluğun belirtilerinin hastada var olup olmadığını görmeye çalışır.  Psikiyatri uzmanlarının bu aşamada başvuracağı borderline kişilik bozukluğu tanı kriterleri şunlardır:

• Terk edilmeye karşı umutsuz bir çaba
• Kararsız ve istikrarsız ilişkiler
• Kimlik bozuklukları
• Potansiyel olarak zarar verici dürtüsellik
• Tekrarlayan intihar düşünceleri, tehditleri, davranışları
• Geçmeyen boşluk hissi
• Önlenemeyen öfke krizleri
• Geçici stresin neden olduğu paranoyak düşünceler

Hastanın sınırda kişilik bozukluğu tanısı alabilmesi için yukarıdaki semptomlardan en az beş tanesini taşıması gerekmektedir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Testi

Borderline, her hastada aynı şekilde görülmeyebilir. Bazı hastalar ikili ilişkilerini yürütmede zorlanır, bazıları öfkesini kontrol edememekten şikayetçidir. Borderline kişilik bozukluğu testi, semptomların tanımlanmasına yardımcı olur. Uzmanlar tarafından değerlendirilen testler, hastalığın tedavi sürecinde fikir sahibi olmanızı sağlar.

Borderline kişilik bozukluğu testleri genellikle uzman psikologlar veya uzman psikoterapistler tarafından yapılır. Bununla birlikte, hastalık hakkında fikir sahibi olmak için ve kendinizi tanımak için oluşturulmuş online borderline kişilik testleri de mevcuttur. Burada çıkan sonuç kesin sonuç değildir ve gerektiğinde uzman bir psikiyatrist veya uzman psikolog ile görüşmeniz gerekmektedir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilebilir bir hastalıktır. Buna karşın tedavide başarı şansı diğer ruh hastalıklarına göre daha düşüktür. Çünkü hastalar terapistlerini en ufak hayal kırıklıklarında değersizleştirme eğilimindedir. Bu, sık sık terapist değiştirilmesine ve uygulanan tedavinin bölünmesine yol açar.

Her hasta için farklı bir tedavi prosedürü vardır. Borderline kişilik bozukluğu tedavisi için şu prosedürlerden bahsedebiliriz:

• Diyalektik Davranışçı Terapi (DDT): Bu tedavi hastanın kendine zarar vermemesine odaklanır. Burada önemli olan bir diğer odak noktası da tedavinin aralıksız devam etmesini sağlamaktır. Kişinin benlik saygısının iyileşmesi ve  duygularını nötr olarak ele alabilmesi için yeni düşünce biçimleri geliştirilir.
• Şema terapisi: Bu terapi şeklinde genellikle çocukluk deneyimlerine yoğunlaşılır. Amaç, bilinçsiz düşünce ve eylemlerin değiştirilmesidir.
• Aile terapisi: Çocuklar ve ergenler söz konusunda olduğunda, aile terapiye dahil edilir. Hastanın düşünce ve davranışlarını olumlu yönde değiştirecek en etkili yol budur.
• İlaç tedavisi: Başlı başına borderline kişilik bozukluğu ilaçları diye bir şeyden söz edilmemektedir. Hastalığın alevlenme süreçlerinde ortaya çıkan ve terapiyle engellenmesi zor olan durumlarda diğer ruhsal hastalıklarda kullanılan ilaçlardan yardım alınabilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Borderline kişilik bozukluğu tanı kriterleri nelerdir?

Borderline kişilik bozukluğu tanı kriterleri şunlardır:

• Terk edilmekten kaçınmak
• İdealleştirme
• Devalüasyon
• Kimlik Karmaşası
• Kendine zarar verme potansiyeli
• Tekrarlayan intihar davranışı, tehdidi
• Kronik olarak görünen boşluk hissi
• İlişkilerde istikrarsızlık
• Öfkeyle baş etmede zorluklar

Borderline ilaçla düzelir mi?

Borderline kişilik bozukluğunun ana tedavi yöntemi psikoterapidir. Tek başına ilaç tedavisi yeterli bir yöntem olmadığından terapiyle desteklenmedikçe hastada düzelme görülmeyecektir.

Borderline tamamen iyileşir mi?

Sınırda kişilik bozukluğu tamamen iyileşen bir hastalık değildir. Ancak uygun psikoterapilerle hastalık kontrol altına alınabilir.

Borderline kişilik bozukluğu olan biri nasıl davranır?

Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişiler genellikle istikrarsız ilişkiler kurmaya meyillidir. Bu yüzden de borderline kişilik bozukluğu olan birini sevmek sabır gerektiren bir süreci beraberinde getirir. Ani öfke patlamaları, idealleştirme veya değersizleştirme kişinin günlük ilişkilerini olumsuz yönde etkileyecektir.

Borderline krizi nasıl olur?

Borderline kişilik bozukluğunun semptomları herkeste aynı olmayabilir. Kriz anları genellikle öfke patlamaları, kontrolsüz dürtüler ve kendine zarar verme belirtileriyle kendini belli eder.

Borderline kişilik bozukluğu kaç yaşında başlar?

Borderline kişilik bozukluğu genellikle çocuk yaşta ortaya çıkmaktadır. Bazı hastalarda 40 yaşından sonra da ortaya çıkabilir.

Borderline olanlar ne yapmalı?

Tanıyı kesinleştirmek için uzman bir psikolog ile veya psikiyatristle görüşebilirsiniz. Tedaviye kesmeden devam etmek bu esnada da yeni hobiler edinmek hasta için oldukça faydalı olacaktır.

Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?

Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilmediği takdirde belirtiler daha da yoğunlaşır. Borderline atakları sıklaşır ve kişinin kendine zarar verme periyotlarında artışlar yaşanır.