Zorbalık, zorbanın bir başka birey üzerinde kontrol sahibi olma ihtiyacının sonucudur. İnsanlar genellikle zorbalığın yetişkinler arasında gerçekleştiğini düşünür. Oysa, okuldaki çocuklar arasında gerçekleşen akran zorbalığı hemen hemen yetişkinlerle eş değerdir.
Çocuk gelişimi uzmanları, ebeveynlerin çocuklarının zorbalığa maruz kaldığını düşünmeleri durumunda, gerekli önlemleri hemen almaları gerektiğini söylemektedir. Bununla birlikte, birçok ebeveyn çocuğunun okulda zorbalığa uğrayıp uğramadığından habersizdir. Çünkü zorbalanan çocuk bu konuda oldukça sessizdir.
Bu içeriğimizde akran zorbalığı nedir, nasıl anlaşılır ve bu zorbalıkla nasıl baş edilir gibi önemli konuları ele alacağız. Böylelikle, çocuğunuz zorbalığa uğradığını inkar etse dahi, siz gözlemci bir ebeveyn olarak gerekenleri yapabileceksiniz. Hazırsanız, başlayalım!
Akran Zorbalığı Nedir?
Bir grubun veya kişinin, benzer yaş grubundaki başka kişi ya da kişilere uyguladığı sözel, fiziksel, psikolojik şiddete akran zorbalığı adı verilir. Zorbanın esas amacı, karşı taraftaki rakibini sindirmek ve onun üzerinde şartsız egemenlik sağlamaktır.
Zorbalığa uğrayan çocuk sessiz kaldıkça ve bu durum yakınları veya öğretmenleri tarafından fark edilmedikçe zorba daha da hırslanır. Yapılan şiddetin sıklığı artar ve bu sayede bulunduğu ortamda popülerlik elde etmeyi amaçlar.
Yapılan çalışmalar akran zorbalığının gittikçe yayıldığını göstermektedir. Daha çok lisede akran zorbalığı olarak anılan ve ergenlikle bağdaştırılan bu durum artık her sınıf seviyesinde ortaya çıkmaktadır. Sıklıkla ortaokul dönemlerinde başlar ve liseyle birlikte zirveye tırmanır.
Akran Zorbalığı Ne Demek?
Bir kişinin kasten ve tekrar tekrar başka bir arkadaşına zarar verdiği agresif akran davranışı biçimidir. Akran zorbalığı nesiller boyunca kendini göstermiştir ancak son birkaç senede gözler önüne serilmiştir.
Birçok ebeveyn zorbalığı ergenlik ile bir tutarak normal bir durummuş gibi kabul etmektedir. Oysa, zorbalık ergen tutumlarından çok daha ilerisini hedefleyen bir saldırı biçimidir.
Akran Zorbalığı Türleri Nelerdir?
Akran zorbalığı birbirinden farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Ancak tipik olarak fiziksel, sözlü, ilişkisel ve siber zorbalık formlarında şekillenir. Bu dört formun her biri ayrı ayrı belirtiler gösterir. Buna rağmen hangi tür olursa olsun hepsi zorbalığa uğrayan çocuk için derin travma sebebidir.
Fiziksel Zorbalık: Hedefteki öğrenciyi korkutmak ve üzerinde kontrol kazanmak için yapılan eylemleri içerir. Vurma, tekmeleme, itme, sıkıştırma veya eşyalara zarar verme gibi fiziksel saldırganlıklar mevcuttur. Zorba, güç dengesizliğini korumak için tek seferlik eylemle yetinmez. Bütün hareketler kendini tekrar eder.
Sözlü Zorbalık: Başka bir akran üzerinde güç kazanmak için dilin kullanılmasını içerir. Örneğin, hakaretler, tehditler veya alaylar zorbanın popülerliğini artırmak için başvurduğu yöntemlerdendir. Sözlü akran zorbalığı genellikle etrafta hiçbir yetişkinin olmadığı zamanlarda ortaya çıkar.
İlişkisel Zorbalık: Daha çok “sosyal dışlanma” ile karakterizedir. Zorba, fiziksel zarar vermek yerine kişinin ilişkilerine veya sosyal popülerliğine zarar vermeye odaklanır.
Siber Zorbalık: Sosyal medyanın yayılmasıyla birlikte artış gösteren akran zorbalığı türüdür. Kısa mesaj, arama gibi yöntemlerle hedef kişiye hakaret edilir ve hakkında söylentiler çıkarılır.
Kimler Akran Zorbalığı Yapar?
Akran zorbalığı yapan çocuklar genellikle evde olumsuz ailevi sorunlarla karşılaşmış kişilerdir. Ebeveynlerinin evlilik çatışmaları gibi sorunlar, çocuğun farklı bir ortamda üstünlük kurma çabasını tetikleyebilir. Öte yandan, düşük özgüven ve benlik saygısı az olan çocuklar akranlarından, ebeveynlerinden ve hatta öğretmenlerinden gelen keskin yorumlar sonucunda zorbalığa başvurabilir.
Bütün bunlar dışında, bir çocuğun zorbalık özelliklerini geliştirmesine neden olabilecek faktörler şöyle sıralanabilir:
Okulda başarısızlığa uğramışsa,
Farklı bir zorbanın kurbanı olmuşsa,
İstismar, ihmal gibi durumlarla karşılaşmışsa,
Düşük benlik saygısı varsa,
Sosyal medya aracılığıyla şiddete maruz kaldıysa,
Ebeveynleri zorbaysa öfkesini farklı bir yöne çevirmek isteyen çocuk akran zorbası olabilir.
Çocuğunuzun Akran Zorbalığına Uğradığı Nasıl Anlaşılır?
Akran zorbalığı söz konusu olduğunda, ebeveynler genellikle gelip geçici bir durum olduğunu söyler. Fakat gerçekte, ebeveynlerin fark ettiklerinden çok daha fazlası vardır. Her ne kadar gençler bağımsız olduklarını iddia etmeye çalışsalar da hala ebeveynlerine ihtiyaçları var.
Bu yüzden akran zorbalığına uğrayan çocuğunuzu kurtarmak için adım atma fırsatını kaçırmayın.
Aşağıdaki akran zorbalığı belirtileri çocuğunuzun akran zorbalığına uğrayıp uğramadığı konusunda fikir sahibi olmanızı sağlayacaktır:
Çocuğunuz okula gitme konusunda isteksiz mi?
Normalden daha fazla gergin veya daha fazla endişeli mi?
Okul performansında kayda değer bir düşüş mü yaşanıyor?
Umulmayan anlarda ani öfke nöbetleri mi geçiriyor?
Sizden mantıksız taleplerde mi bulunuyor?
Cep telefonu çaldığında korkmuş görünüyor mu?
Yukarıdaki sorulardan herhangi birini fark ederseniz, çocuğunuzla ve okulun rehber öğretmeni ile bu konu hakkında konuşmalısınız. Ayrıca profesyonel yardım almanız da oldukça fayda sağlayacaktır. Dilerseniz, psikologlarımızdan online terapi hizmeti alabilir ve bu konuda profesyonel destek alabilirsiniz. HiDoctor ile online olarak dilediğiniz yerden profesyonel destek almanız artık çok kolay!
Akran Zorbalığı Örnekleri
Ergenlerde akran zorbalığı farklı şekillerde ortaya çıkabilir. En belirgin örneklerden birisi dalga geçmedir. Örneğin, akran olan çocuklardan herhangi biri karşısındakini fiziksel görünüşüyle alakalı kötü hissettirebilir.
Maddiyat açısından iki kişi arasında farklılıklar gözle görülürse bir taraf bunu zorbalık için kullanabilir. Bir kişi hoşlanmadığı el şakalarına ya da fiziksel dokunuşlara maruz bırakılabilir. Zorba olan kişi akranını hakaret yoluyla zorbalığa maruz bırakabilir. Bütün bunlar akran zorbalığına birer örnektir.
Zorbalığa Maruz Kalan Çocuklarda Görülebilecek Davranışlar
Akran zorbalığına maruz kalan çocuklar zamanla yalnızlaşma eğiliminde bulunurlar. Problemlerini başkasıyla paylaşmak yerine kendi içerisinde yaşamayı tercih eder, genelde öfkeli ve mutsuz olurlar. Adeta çaresizlik içerisinde olurlar.
Akran Zorbalığı Sonuçları
Zorbalığa maruz kalan çocuklar hayatlarının ileriki zamanlarında ciddi sorunlar yaşayabilir. Örneğin, kendi benliğini bulmakta güçlük çekebilir, ciddi öz güven eksikliği ve yetersizlik hissedebilir.
Erkeklerde daha çok stres, depresyon ve kaygı belirtileri görülürken kızlarda ise bunlara ek olarak yeme bozukluğu belirtileri de görülür. Akran zorbalığına maruz kalan kurban bütün bu belirtilerle birlikte ileride kötü alışkanlıklar ve arkadaşlıklar edinmeye de eğilimli olabilir.
Akran Zorbalığına Karşı Ne Yapmalıyım?
Eğer zorbalığa uğramış kişi size durumu açıklıyorsa ya da anlayacağınız şekilde sinyaller veriyorsa öncelikle ‘’Akran zorbalığında ne yapmalıyım?’’ diye ciddi şekilde düşünmelisiniz. Ona her zaman yanında olduğunuzu hissettirmelisiniz. Sözlerinin sizin için değerli olduğunu, düşüncelerine önem verdiğinizi sıklıkla belirterek özgüven eksikliğinin giderilmesine yardımcı olabilirsiniz. Kendi haklarını doğru şekilde savunmayı, düşüncelerini özgürce anlatmasını öğretebilirsiniz.
Akran Zorbalığı Nasıl Önlenir?
Akran zorbalığına karşı en iyi önlem şekli aile bireylerinin ve öğretmenlerin iş birliği yaparak zorbalığa maruz kalan kişiyi yakın gözlemle takip etmek ve bir uzmandan yardım almaktır.
Akran Zorbalığı ile Nasıl Baş Edilir?
Bu durumla baş etmenin en önemli yollarından biri çocuğunuzu ‘’Buna neden izin veriyorsun?’’ tarzı sorularla suçlamamaktır. Ayrıca sizinle konuşması için zorlamak yerine istediği zaman konuşabileceğini söylemek çocuğa güven verecektir. Her zaman destekleyici bir tavır takınmalısınız. Çocuğunuza güvenmek ve bunu hissettirmek en iyi baş etme yollarındandır.
Akran Zorbalığı Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
Yanlış: Akran zorbalığı oldukça doğal bir durumdur.
Doğru: Hayır, zorbalık doğal bir durum değildir. Kişi bu durumda sosyal ve duygusal açıdan hasar görür.
Yanlış: Zorbalık fiziksel değilse önemsenmemelidir.
Doğru: Sözel, sosyal ve siber zorbalık da en az fiziksel zorbalık kadar yıkıcı ve hasar verici bir durumdur. Dolayısıyla mutlaka dikkate alınmalıdır.
Yanlış: Zorbalık karşısında yapacak bir şey yoktur, kendi kendine geçer.
Doğru: Zorbalık kendi kendine geçen bir şey değildir ve ciddi hasarlar bırakmaması için mutlaka uzman yardımı alınmalıdır.
Her birey farklı bir karaktere sahiptir ve potansiyel davranış kalıpları bu karakter çevresinde gelişir. Bu nedenle insan kişiliğini anlamak, psikologlar için bile uğraş gerektiren oldukça karmaşık bir iştir. Neyse ki, zihnin gizemlerini çözmeye yardımcı olan ve insan kaynaklarından askeriyeye kadar birçok farklı alanda kullanılan güvenilir araçlar var. Bunlardan biri de Minnesota çok yönlü kişilik envanteridir. […]
Çocukların en önemli değişikliklere adım attığı çağlardan birisi okul çağıdır. Okul çağı, çocukların sosyal, fiziksel ve duygusal gelişimlerinin hızlandığı ve önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu süreçte çocuklar, etkileşim kurduğu kişilere karşı çeşitli davranış problemleri geliştirebilir. Başta kolayca fark edilmeyen problemler, çocukların hem akademik başarılarını hem de sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. Çocuklar, doğal olarak, […]
Cömertlik, sadece maddi yardımla sınırlı olmayıp zaman, emek ve ilgi gibi pek çok biçimde ifade edilebilir. Toplumsal hayatta önemli bir yere sahip olan bu davranış kalıbı, bireyin sadece çevresine değil, kendi psikolojik iyi oluşuna da katkı sağlamaktadır. Araştırmalar, cömertlik pratiklerinin kişilerin topluma ve sevdiklerine yarar sağlayabilmesinden dolayı kendilerini yeterli hissetmesi, kendinden ve yaptığından tatmin olmuşluk […]
Dr. Nossrat Peseschkian tarafından geliştirilen Pozitif Psikoterapi, insanın içinde bulunduğu duruma farklı açılardan bakabilmeyi amaçlar. Bu sebeple, kişilerin sorunlarına/çatışmalarına çözüm ararken bireysel, toplumsal, biyolojik ve sosyolojik boyutlardan yaklaşır. Pozitif Psikoterapi ekolünün temelini Denge Modeli oluşturur. Denge Modeli, 4 temel alan üzerinde durmaktadır. Beden ve duyular İş ve Başarı İlişkiler Gelecek ve Fantezi Ruhsal açıdan sağlıklı […]
Çoğu insan, kendisini yetenekli ve dayanıklı olarak nitelendirmeyi sever. Nitekim, güçlenmiş, zorluklara göğüs germiş ve yaşamının kontrolünü eline almış bir insan olmak, her bireyi mutlu eder. Ancak bazen, ne kadar güçlü olduğumuzu düşünürsek düşünelim, diğer insanların yardımına ihtiyacımız olduğunu gösteren olaylar ortaya çıkar. Bazı insanlar bu durumlarda kendini zihinsel ve duygusal olarak sıkışmış hissederken; bazı […]
Her insan, bazı zamanlarda kaygı ve stres duygularını arttıran, işte veya kişisel yaşantısında konsantrasyon güçlüğüne neden olan düşüncelerle meşgul olduğu bir dönem yaşar. Geçmiş ve gelecekle ilgili bu rahatsız eden düşünceler, o anda var olmayı ve şimdiki zamanda mutlu olmayı engeller. İşte, tam da bu noktada bilinçli farkındalık egzersizleri devreye girer! Mindfulness olarak da bilinen […]
İyi bir yaşam, her şeyden ve herkesten önce, kişisel olarak kendinize uygun bir yaşamdır. Peki, kendinizi iyi tanımadan, size ve ihtiyaçlarınıza uygun bir hayat inşa etmeniz mümkün müdür? Ne yazık ki, çoğu kişi için bu mümkün değildir. Onlar için yaşam uçsuz bucaksız bir okyanusta akıntıyla yolculuk etmek gibidir. Peki, bu yolculuk nasıl dizginlenir? Bahsi geçen […]
Her canlının içinde benliğinin odak noktası yatar. Örneğin; bir fincan kahvenin özü çekirdektir, etin özü proteindir. İnsanın özü ise kendisidir. Herşey özüyle birlikte güzeldir. İnsan da bu kurala dahildir. Çünkü kendi gibi olamayan herkes, er ya da geç toplum tarafından arzulanan ve kabul edilen normlara sürüklenir. Bütün bireylerin herkesleştiği ve kimsenin kendisi gibi olamadığı bir […]
