Anhedoni Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Anhedoni Nedir?

Günümüzde pek çok kişi hayattan zevk alamama problemi ile karşı karşıyadır. Psikolojide ise bu tatmin duygusunun azalmasının ya da tamamen kaybolmasının bir adı vardır. Duygusal zevk ve tatmin duygusunun kaybı ya da azalmasına anhedoni denir.

Yani yapılan herhangi bir aktiviteden keyif alamama ve mutlu olamama durumudur. Pek çok kişinin yaşadığı bu sorun, genellikle depresyon semptomlarından biri olmakla birlikte bipolar bozukluk ve şizofreni gibi ruh sağlığı ile ilgili diğer problemlerin belirtisi olarak da gözlemlenebilir. Ancak başka nedenlerden de kaynaklanabilir.

Bu durumu yaşayan bireylerin daha önce yapmaktan zevk aldıkları işleri artık yaparken zevk alamadığı gözlemlenmiştir. Örneğin, önceden film izlemekten son derece keyif alan bir birey, artık bu eyleme karşı ilgisini kaybetmiş olabilir. Bu aktiviteyi yapmak istemez ve kendini zorlayıp yapsa bile bu ilgisini kaybetmiştir. Dolayısıyla keyif almaz. Buna ek olarak, cinsel aktivitelerden zevk alamama durumu da anhedoniye örnek olarak verilebilir.

Bu problem, çoğunlukla depresyonun belirtilerinden biri olarak görülür. Depresyon, düşük enerji seviyeleri, isteksizlik, umutsuzluk, odaklanmada zorlanma, uyku düzensizlikleri ve intihar düşünceleri gibi diğer semptomlarla birlikte de görülebilir. Anhedoni rahatsızlığı sadece depresyonla sınırlı değildir. Diğer ruh sağlığı sorunları ile ilişkilendirilebilir.

Bu rahatsızlığa neden olan nedenler; genel olarak beyin kimyasındaki dengesizlikler, stres, travma, genetik yatkınlık ve bazı ilaçların yan etkileri olarak sıralanabilir. Tedavisi ise altta yatan soruna göre olacaktır. Depresyon ya da başka bir mental rahatsızlıktan kaynaklanıyorsa terapi, ilaçlar veya ikisi bir arada kullanılan bir tedavi planının uygulanması mümkündür. Yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen tedavi planı ile bu rahatsızlığın hafiflemesi amaçlanır.

Anhedoni Türleri Nelerdir?

Bu durum, kişinin hazcı yani hedonik fonksiyonlarında azalma ya da gerileme görülmesi halidir. Kişi önceden yapmaktan zevk aldığı aktiviteleri yaparken, artık eskiden oluşan olumlu duyguyu yaşayamaz. Bu da hayat kalitesini ciddi seviyede azaltır.

Anhedoni çeşitleri, fiziksel ve sosyal olarak ikiye ayrılır. Fiziksel anhedoni; yeme, dokunma, cinsellikle ilgili durumları kapsar. Sosyal olan türü ise başkalarının etrafında olma, konuşma, sosyal bağlantı kurma ile ilişkili sıkıntıları kapsar. Her iki hali de bireyin günlük hayatını olumsuz etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren rahatsızlıklardır.

Fiziksel anhedoni, somatik veya bedensel anhedoni olarak da bilinen bir rahatsızlıktır. Kısacası, fiziksel duyumlar ve aktivitelerden zevk alma yeteneğinin kaybedilmesini içeren bir durumdur. Lezzetli bir yemekten keyif alamama ya da dokunulan yumuşak bir kumaşın hissettirdiği keyiften mahrum kalma gibi durumlar bu rahatsızlığın bir belirtisi olabilir.

Sosyal olan türü ise sosyal etkileşimlerden ve ilişkilerden zevk alma yeteneğinin kaybedilmesini ifade eder. Rahatsızlığın bu çeşidi, kişinin normalde keyif aldığı sosyal etkinliklere karşı ilgisini kaybetmesi durumu olarak tanımlanabilir. Örneğin, önceden sık sık arkadaşlarıyla buluşup onlarla zaman geçirmekten hoşlanan biri, bu aktiviteye karşı ilgisini yitirirse ve bundan eskisi gibi keyif almazsa bu sosyal anhedonidir. Sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınmak da örnek olarak verilebilir.

Bir başka türü ise cinsel anhedonidir. Bu rahatsızlığa sahip olan kişi cinsel aktivitelerden zevk alma yeteneğini kaybetmiştir. Bu durumu yaşayan kişinin cinsel uyarılma yaşaması mümkündür. Ancak orgazm veya zevk hissi yaşamakta zorlanır. Söz konusu problem, cinsel istek bozuklukları ya da bazı ilaçların yan etkisi sebebiyle meydana gelebilir.

Anhedoni Neden Olur?

Anhedoninin pek çok nedeni vardır. Tam olarak asıl sebep bilinmese de altında bir ya da birden fazla neden yatıyor olabilir. En yaygın anhedoni nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Ruh Sağlığı ile İlgili Sorunlar: Kişide görülen depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, şizofreni gibi ruh sağlığı sorunlarının bir belirtisi olarak bu rahatsızlık ortaya çıkmış olabilir. Bu sorunlardan muzdarip kişilerin beyin kimyasında ve işleyişindeki değişiklikler zevk alma durumunu etkileyebilir.
• Beyin Kimyasındaki Dengesizlikler: Anhedoniye katkıda bulunan nedenler arasında dopamin, serotonin ve norepinefrin gibi beyindeki nörotransmitterlerin dengesizliği yer alır. Bu nörotransmitterler, duygusal durumları, motivasyonu ve ödül sistemiyle ilişkili olan beyin bölgeleri arasındaki iletişimi etkiler.
• Genetik Yatkınlık: Bu tür rahatsızlıklarda genetik faktörü de es geçilmemelidir. Aile geçmişinde ruh sağlığı sorunları olan bireylerde görülmesi mümkündür.
• Stres ve Travma: Bu rahatsızlığın risk faktörlerinden biri de kronik stres, travmatik yaşantılar ve çocuklukta yaşadığınız kötü tecrübeler olabilir. Bu tür stres faktörleri, beyin kimyasını etkileyerek zevk alma yetisini azaltabilir.
• Diğer Tıbbi Durumlar: Bazı tıbbi durumlar söz konusu olduğunda bunların da anhedoniye yol açabileceği unutulmamalıdır. Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, hormonal dengesizlikler, nörolojik hastalıklar ve bazı otoimmün hastalıklar bu rahatsızlığın tetikleyicisi olabilir.
• Bazı İlaçların Yan Etkileri: Kişinin kullandığı ilaçlar özellikle antidepresanlar, antipsikotikler ve bazı antihipertansifler gibi ilaçlar yan etki olarak bu rahatsızlığa neden olabilir.
• Madde bağımlılığı
• Eğitim eksikliği ve yetersizliği

Anhedoni Belirtileri Nelerdir?

Bu rahatsızlığın erkenden tespit edilebilmesi için belirtilerin farkında olmanız gerekir. Öncelikle anhedoninin en çok bilinen nedeni mutsuzluktur ve bu da genellikle depresyondan kaynaklanmaktadır. Ancak başka semptomları da bulunur. İşte en yaygın anhedoni belirtileri:

• İlgi kaybı
• Duygusal durgunluk
• Heyecan ve tatmin duygusundan yoksunluk
• Enerji kaybı
• Halsiz hissetmek
• Sosyal izolasyon
• Cinsel isteklerde azalma
• Hayattan genel olarak zevk alamama
• Motivasyon kaybı
• Duygusal bozukluklar
• Yeme davranışlarında değişme
• Gerginlik
• Paranoyalara kapılma
• Neşeli duygular hissetmemek ve sahip olamamak
• Sosyal aktivitelerden zevk almama

Bu semptomlardan bir veya birkaçı sizde bulunuyorsa, vakit kaybetmeden profesyonel destek almanızda fayda vardır. Uzman doktorlar sizi en doğru şekilde bilgilendirecek ve yönlendirecektir.

Anhedoni Kimlerde Görülür?

Farklı yaş gruplarındaki bireylerde anhedoni görülmesi mümkündür. Ayrıca bu rahatsızlık çeşitli faktörlere bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bu rahatsızlığın görülme riskini taşıyan bazı gruplar ve durumlar ise şöyledir:

• Depresyondaki Kişiler: Depresyonun önemli bir belirtisi olarak kabul edilen anhedoniye depresyon tanısı almış kişilerde sıkça rastlanır.
• Şizofreniden Muzdarip Kişiler: Gerçeği algılamada bozukluklarla karakterize edilen psikiyatrik bir hastalık olan şizofreniye, anhedoninin eşlik etmesi mümkündür.
• Bipolar Kişiler: Hem depresif hem de manik dönemlerinde bipolar tanısı almış kişiler bu rahatsızlığa sahip olabilir.
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu Yaşayanlar: Kısaltması TSSB olan bu rahatsızlığa sahip kişilerde anhedoniyle karşılaşılması mümkündür. TSSB ise şiddet, cinsel saldırı, doğal afet gibi travmatik olaylar sonrasında ortaya çıkmaktadır.
• Kronik Stresten Muzdarip Bireyler: Yüksek düzeyde stres ile baş etmeye çalışan ve bununla sürekli yaşayan kişilerin de bu rahatsızlığa yakalanması olasıdır.
• Parkinson Hastaları: Parkinson hastalığı, beynin dopamin seviyelerinde azalmaya neden olabilir ve bu rahatsızlık ortaya çıkabilir.

Anhedoni Risk Faktörleri Nelerdir?

Bu rahatsızlığın risk faktörleri arasında bulunan en etkili faktör, aile bireylerinde şizofreni veya majör depresyon geçmişinin bulunmasıdır. Bu durum söz konusu olduğunda bireylerde anhedoni görülme ihtimali normale göre çok daha yüksektir. Ayrıca, bazı kişilerin yaşadığı olumsuz durumlar ve travmalar da bu rahatsızlığın üzerinde önemli etkiye sahip olabilir.

Anhedoni risk faktörleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Travmatik bir olay veya yüksek stresli bir süreçten geçilmesi
• Kişinin geçmiş dönemlerde istismara maruz kalması
• Kişinin ihmal edilmesi
• Beslenme yetersizliği ve bozukluklar
• Bazı hastalıkların yaşam üzerindeki olumsuz etkileri
• Çok ciddi bir hastalığın yaşanması
• Yaş (Genellikle genç yetişkinlik dönemi ve orta yaşlarda daha sık görülür.)
• Kronik hastalıklar
• Diğer ruh sağlığı sorunları

Anhedoni Nasıl Teşhis Edilir?

Bu rahatsızlığın teşhis edilebilmesi için kişinin öncelikle bir uzmana başvurması gerekir. Bu uzmanın sorduğu soruların hasta tarafından dürüstçe cevaplanması gerekir. Kişinin vereceği cevaplar süreci belirleyecektir. Ayrıca süreci hızlandırmak ve işleyişi kolaylaştırmak adına kişinin şikâyetlerinin farkında olması gerekir. Hastanın bir liste yapması da oldukça önemlidir.

Danışılan uzmana karşı açık, dürüst ve farkındalık sahibi olunmalıdır. Bunun yapılması, hastanın teşhisinin doğru konulması için oldukça önemlidir. Ayrıca teşhisin konulmasının ardından hastanın tedavi planının belirlenmesi ve hayat kalitesinin iyileştirilmesi açısından da önemlidir.

Bir psikiyatrist, psikolog veya ruh sağlığı uzmanı ile yapılan bu seanslarda; kişinin duygusal durumu, ilgi kaybı, zevk alma yeteneği, motivasyon düzeyi ve yaşam kalitesi gibi konular değerlendirilir. Teşhis de bu değerlendirme üzerinden kurulur.

Hastanelerde fiziksel bir muayene gerçekleştirilebilmesi de teşhis konulması açısından mümkündür. Bu muayenenin esas nedeni, kişinin potansiyel fiziksel sorunlarını tespit etmektir. Bununla birlikte, ruh sağlığı sorunlarına yol açabilecek veya anhedoniye etki edebilecek vitamin eksiklikleri veya tiroit problemlerini belirlemek için kan testleri yürütülmesi istenebilir.

Hasta, uzmana karşı herhangi bir durumu veya şikayeti hakkında bilgi vermelidir. Bu bilgiler, hastalığın tanı sürecinde ve doğru tedavinin uygulanmasında önemli bir rol oynar. Bu nedenle, kişi anhedoni hastalığına karşı farkındalık kazanmalı ve bu durumun üstesinden gelebilmek için uzmana başvurmalıdır.

Anhedoni Testi

Anhedoni testi, bireyin zevk alma yeteneğini değerlendirmek ve bu rahatsızlığın semptomlarını tespit etmek için kullanılan bir ölçek olarak bilinir. En çok kullanılan iki ölçek ise şunlardır:

1. Snaith-Hamilton Pleasure Scale (SHAPS)
2. Chapman Anhedonia Scale (CAS)

Snaith-Hamilton Pleasure Scale (SHAPS)

Bu rahatsızlığa ilişkin semptomları değerlendirmek için sıklıkla kullanılan bir ölçektir. Bireyin genel zevk alma yeteneğini ve keyif azalmasını ölçer. 14 sorudan oluşur ve bireylerin farklı aktiviteler ve deneyimlerle ilgili zevk düzeylerini değerlendirir.

Chapman Anhedonia Scale (CAS)

Bu ölçek ise anhedoniye ilişkin belirtileri değerlendirmek adına kullanılan bir diğer ölçektir. Kısaca CAS adıyla bilinir. Bireylerin sosyal, fiziksel ve içsel zevklerle ilgili deneyimlerini değerlendirir. 61 sorudan oluşur ve söz konusu rahatsızlığın farklı boyutlarını değerlendirir.

Unutulmamalıdır ki teşhis konulması ve tedavi planının belirlenmesi için tek başına test sonuçları asla yeterli değildir. Profesyonel bir sağlık uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme ve görüşme süreci çok daha doğru olacaktır. Böylece hem tanı hem de tedavi süreci en doğru şekilde planlanacaktır. Bu da tedavinin etkili olması adına büyük önem taşır.

Sadece online testlere güvenerek kendi başınıza iş yapmak asla doğru değildir. Güvenilir sağlık kuruluşlarına gitmeli ve bir uzmana görünmelisiniz. Bu sayede en doğru bilgiye, en güvenli şekilde ulaşabilirsiniz.

Anhedoni Nasıl Tedavi Edilir?

Anhedoni tedavisi, hastalığın altında yatan sebeplere ve kişinin durumuna göre değişiklik gösterir. Yani tek tip bir tedavi yöntemi yoktur. Nasıl bir tedavi planı izleneceğine, hastanın durumu incelenerek karar verilir. Daha önce de söylediğimiz gibi hastanın danıştığı sağlık uzmanına karşı açık ve farkındalık sahibi olması önemlidir. Böylece danışılan uzman, en doğru tedavi yöntemini belirleyebilir.

Psikoterapi tedavisi genellikle en çok tercih edilen tedavi yöntemidir. Bu rahatsızlığın altında yatan ruhsal sağlık sorunlarını değerlendirmek için etkilidir. Kişinin duygusal düşünce kalıplarını değiştirmeye faydası olur. Ayrıca olumsuz duygusal tepkileri yönetme becerilerini geliştirme konusunda yardımcı olacaktır. Diğer terapi yöntemleri arasında psikodinamik terapi, duygusal odaklı terapi veya grup terapisi sayılabilir. Bazı durumlarda psikoterapiye ek olarak ilaç tedavisi de gerekebilir.

Yaşam tarzında değişikliklere gitmek de kişiye iyi gelebilir ve tedavisine destek olabilir. Bunlar büyük çaplı değişiklikler olmak zorunda değildir. Küçük değişiklikler bile kişinin hayatında büyük etki yaratabilir. Kişiye çevresinden gelen sosyal destek de oldukça önemlidir. Çevresinden destek gören hastalar kendilerini daha iyi hissederler. Ayrıca tedavi yöntemlerine ek olarak yoga, meditasyon, masaj gibi aktiviteler de tedavi sürecine destek olabilir.

Anhedoni Nasıl Geçer?

Bu problemden kurtulmak için öncelikle profesyonel bir sağlık uzmanına başvurmak elzemdir. Sağlık uzmanı, seanslar esnasında anhedoninin altında yatan sebepleri arayacak ve buna göre bir tedavi planı izleyecektir. Kişinin semptomların farkında olması da anhedoninin geçmesi için oldukça önemlidir.

Vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri almasını sağlayacak dengeli bir beslenme programı takip etmek, düzenli uyku, vücudun endorfin seviyelerini artırarak mutluluk hissini tetikleyebilecek spor, egzersiz, yürüyüş, dans gibi fiziksel aktivitelerde bulunmak, hobilerle uğraşmak ve destekleyici sosyal bağlar kurmak da anhedoninin tedavisi çin oldukça önemlidir.

Anhedoni Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Anhedoni ne demek?

Anhedonia olarak da bilinen bu sözcük, psikolojide genel olarak zevk alma yetisinin kaybı veya azalması olarak tanımlanır. Kelimenin kökeni 19. yüzyıla kadar uzanır. Kelime anlamı olarak ise ”hazzın ortadan kalkması” anlamına gelir.

Sosyal anhedoni nedir?

Sosyal anhedoni, kişinin sosyal etkileşimlerden zevk alamama veya bu etkileşimlere karşı duyarsızlık, isteksizlik yaşaması durumudur. Sosyal ilişkilerde bozulma, izolasyon ve yalnızlık hissi gibi sorunlara yol açabilir.

Fiziksel anhedoni nedir?

Bireyin normalde tatmin edici veya zevk verici olan fiziksel deneyimlere karşı duygusal tepkilerinin azaldığı veya yok olduğu bir rahatsızlıktır. Yemek yemede isteksizlik, dokunmaktan haz almama buna örnek olarak sayılabilir.

Anhedoni geçer mi?

Evet, düzenli terapi süreci sonrası bu rahatsızlığın tedavi edilmesi ve geçmesi mümkündür.

Hayattan zevk alamamak neyin belirtisi?

Hayattan zevk alamamanın pek çok nedeni olabilir. Genellikle depresyon ve onun bir sendromu olan anhedoni ile ilgilidir.

Anhedoni nasıl anlaşılır?

Kişinin kendisi, belirtileri fark ettiğinde bu durumun farkına varabilir. Ancak bazen bireyler belirtileri tam olarak tanımlayamayabilir veya anhedoninin altında yatan sorunları anlamayabilir. Bir uzman en doğru teşhisi koyacaktır.

Hiçbir şeyden mutlu olmayan kişi ne yapmalı?

Hiçbir şeyden mutlu olmayan bir kişi, durumuyla başa çıkmak ve yaşam kalitesini artırmak adına profesyonel yardıma başvurmalıdır.

Neden hiçbir şeyden zevk almıyorum?

Ruhsal sağlık sorunları, travma sonrası stres bozukluğu, ilaç kullanımı, fiziksel sağlık sorunları gibi durumlar kişinin yaşam kalitesini düşürerek hiçbir şeyden zevk almamasına yol açar.

Hayattan zevk almak için ne yapmak lazım?

Bunun için kişinin önce profesyonel yardım alması gerekir. Eğer zevk almamanın altında yatan fiziksel bir sorun varsa öncelikle bu durumun çözüleceği bir tedavi planı izlenir. Bireyin tedavinin başarılı olabilmesi için danıştığı sağlık uzmanına karşı açık ve dürüst olması gerekir. Ayrıca terapiye ve tedaviye ek olarak kişi onu rahatlatacak aktivitelerde bulunarak tedavisine destek olabilir.

Anhedoni hastalığına ne iyi gelir?

Hastalığın tedavisi, altında yatan nedenlere ve bireysel duruma bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Psikoterapi, ilaç tedavisi, yaşam tarzında değişiklikler ve sosyal çevreden destek görmek bu hastalığa iyi gelebilir.