Madde Bağımlılığı Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Madde bağımlılığı, bağımlılık türlerinden birisi olarak maddi manevi ciddi zararlara yol açan biyopsikososyal bir bozukluktur. Genelde arkadaş çevresinde karşılaşılan ve “bir kereden bir şey olmaz” sözleriyle başlanan madde kullanımı, ilk kullanımdan sonra bile bağımlılığa sebep olabilir.

Madde bağımlılığı konusunda önleyici tedbirler almak ve hiç başlamamak, atılacak en önemli adımdır. Bunun yanı sıra madde kullanımı nedeniyle ortaya çıkan bağımlılık durumunda en kısa sürede desteğe başvurmak sağlıklı olacaktır.

Madde Bağımlılığı Nedir?

Madde bağımlılığı, bireyin fiziksel, ruhsal, sosyal, mesleki, maddi ve ailevi yaşantıların olumsuz etkilemesine rağmen madde kullanmayı bırakmamasına bağımlılık diyebiliriz. Bağımlılık geliştirici maddelerin kullanımına ara verildiği takdirde belli yoksunluk belirtileri kendini gösterebildiğinden bu aşamada uzman desteği ile hareket etmek önemlidir. Ancak destek alınmadığı sürece zaman içinde madde kullanım dozunun ve sıklığının artış göstermesi söz konusu olabilir.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Söz konusu madde bağımlılığı olduğunda; başta çevresel ve psikososyal tetikleyicilerin etkileri görülebilir. Zaman içinde nörolojik etkilere sahip bir bağımlılık durumunu alan madde kullanımı çok kısa süre içinde gelişebilir.

Madde bağımlılığından risk faktörleri arasında yaş, eğitim, cinsiyet, çalışma durumu, medeni durum ve arkadaş çevresi gibi kriterleri saymak mümkündür. Geçmiş yaşama dair deneyimler, kişilik bozuklukları, aile özellikleri ve gelişim aşamaları gibi ölçütler de risk faktörlerine dahil edilebilir.

Yaşanılan yer, alkol ve sigara kullanımı, inanç durumu gibi pek çok kriter madde bağımlılığına yatkınlık konusunda ayırt edici unsurlar haline gelebilir.

Madde Bağımlılığı Çeşitleri Nelerdir?

Madde bağımlılığının belli alt başlıklarda değerlendirilmesi söz konusudur. Kullanılan maddeye, bağlanma türüne ve farklı özelliklere bağlı olarak çeşitli bağımlılıklardan söz edilebilir.

Özellikle madde bağımlılığı konusunda bağımlılık yapıcı maddenin özellikleri ve etkisine bağlı olarak, bağımlılık türü değişik başlıklar altında incelenir. Şimdi, madde bağımlılığı çeşitleri ve belirtilerine değinelim:

Alkol Bağımlılığı

Madde bağımlılığı denildiğinde genellikle uyuşturucu madde kullanımı anlaşılsa da alkol ve sigara gibi ürünler de bağımlılık yapıcı etkileri nedeniyle bu başlık altında değerlendirilir.

Alkol bağımlılığı dünya çapında en sık rastlanan bağımlılık türlerinden birisi olarak karşımıza çıkar. Oldukça ciddi sonuçlara yol açabilen bir bağımlılık çeşidi olarak, mevcut sorundan muzdarip olan kişilerin günlük yaşamını ciddi anlamda olumsuz etkiler. Sorunlu alkol tüketimi ile karakterize olan alkol bağımlılığında zaman kaybetmeden uzman desteğine başvurulması gerekir.

Sigara Bağımlılığı

Sigara bağımlılığı, genel olarak tütün bağımlılığı başlığı altında da değerlendirilir ve nikotin kullanımına bağlı bozuklukları tarif eder. Aslında sigara bağımlılığından ziyade içindeki nikotine karşı bağımlılık geliştirilmesi söz konusudur ve olumsuz sonuçlara yol açan bir tablo ile seyreder. Dünyada en sık rastladığımız bağımlılık türüdür ve bağımlılık şiddeti en yüksek maddeler arasındadır.

Özellikle zaman içinde nikotine karşı vücudun tolerans geliştirmesi ile birlikte daha fazla sigara tüketiminin gözlenmesi söz konusu olur. Bireysel ve sosyal açıdan pek çok soruna yol açan sigara bağımlılığı öncelikle sağlık açısından bir tehdittir.

Esrar Bağımlılığı

Esrar bağımlılığı, psikolojik ve fiziksel olarak büyük zararlara yol açabilen esrar maddesinin kullanımı ile gelişen bağımlılık türüdür. Oldukça tehlikeli olan uyuşturucu maddenin kullanılması ile başlar ve çok kısa süre içinde bağımlılık gelişmesi söz konusu olabilir. Bu nedenle bir maddeyi hiç denememek, esrar bağımlılığı başta olmak üzere tüm bağımlılıklardan korunmanın en etkili yoludur.

Esrar ve benzeri uyuşturucu maddelerin insan beynini önemli ölçüde olumsuz etkilediği ve değiştirdiği bilinir. Esrar bağımlılığı; kaygı, takıntı, panik, paranoya ve depresyon gibi rahatsızlıklar başta olmak üzere şizofreni gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açan bir tablo ile kendini gösterir. Esrar kullanımı şizofreni olma riskini 7 kat arttırmaktadır. Bu nedenle madde kullanımında hiç vakit kaybetmeden profesyonel destek alınmalıdır.

Ot Bağımlılığı

Ot bağımlılığı, sıklıkla esrar bağımlılığı ile aynı anlamda kullanılır. Hint kenevirinden elde edilen bir uyuşturucu türü olan esrarın, bitkinin farklı bölgelerinden yapıldığı ve buna bağlı olarak farklı isimler aldığı ifade edilebilir. Ancak temel olarak uyuşturucu madde bağımlılıklarından biri olması ve yüksek bağımlılık yapıcı etkisiyle bilinir.

Bazı şehir efsanelerinde ve arkadaş çevresinde “zararsız” olarak etiketlenen ot kullanımı; tıpkı diğer madde bağımlılıkları gibi çok sayıda nörolojik, psikolojik ve fiziksel olumsuz etkilere sahiptir ve uzman desteğine ihtiyaç duyulan bir durumdur.

Kokain Bağımlılığı

Kokain, bağımlılık yapıcı etkisi oldukça yüksek uyuşturucu maddelerden biridir. Tek bir doz alındığında dahi kokain bağımlılığı gelişmesi olasıdır. Kısa sürede fiziksel bağımlılık etkilerinin de görüldüğü kokain bağımlılığı oldukça tehlikelidir.

Diğer uyuşturucu maddelerde olduğu gibi kullanım tekrarı ile birlikte bağımlı kişinin vücudunda tolerans gelişir ve daha fazla kokain dozuna yönelim gerçekleşir. Depresyon, şizofreni, travma sonrası stres bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluklarıyla bir arada görülen bir bağımlılık türüdür.

Eroin Bağımlılığı

Eroin bağımlılığı, uyuşturucu madde kullanımı ile birlikte gelişen bağımlılık modellerinden biridir. Eroin kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan bu bağımlılık türünde de mutlaka psikolojik desteğe başvurmak ve tedavi almak gerekir.

Diğer bağımlılık türleri gibi olumsuz fiziksel ve psikolojik sonuçlara yol açabilen bir sorundur ve bağımlılık tedavisi ile başarılı sonuçlar almak mümkündür.

Madde Bağımlılığının Mental Sağlığa Etkileri Nelerdir?

Madde bağımlılığının fiziksel ve sosyal sonuçlarının yanında mental sağlığa da çok sayıda olumsuz etkisi vardır. Ruhsal yapıyı değiştirecek ölçüde etki eden kimyasal maddelerin vücuda alınması ile sürekli hale gelen ve kişiyi bunalıma götüren bir psikolojik döngü meydana gelir.

Bağımlılık yapan maddelerin kullanımıyla gelen anlık keyif hissi, kısa süre içinde depresif ve çökmüş bir ruh haline doğru seyreder. Bu durum bağımlılığı tetiklerken; kişinin ruhsal sorunlar yaşamasına da neden olabilir.

Öz bakım davranışlarının azalması, sosyal yaşamdan kaçınma ve uyumsuzluk gibi unsurlarla kendini belli eden bu süreç; mental sağlığın olumsuz yönde etkilendiğinin kanıtını oluşturur.

Özellikle madde bağımlılıklarında bu durumu reddetme davranışına sıklıkla rastlanır. Ancak yaşadığı olumsuz süreci atlatmak ve yeni, sağlıklı bir yaşama kavuşmak isteyen kişi, öncelikle durumunu kabul etmeli ve bilinçlenerek yardım almalıdır.

Bazı durumlarda tek başına çözüm elde etmek zorlayıcı olabilir; bilhassa da bağımlılık gibi rahatsızlıklarda. Bu açıdan uzman desteğinin önemi yadsınamaz. Yine de en önemli nokta kişinin bağımlılıktan kurtulmaya ve yardım almaya karar vermesidir. Bireyin isteği ve uzman desteği sayesinde süreç başarılı şekilde tamamlanabilir.

Terapi Desteği İle Madde Bağımlılığını Yenmek

Terapi desteği, madde bağımlılığını yenme konusunda en önemli desteklerden birisi olarak öne çıkar. Çünkü kişinin aşmayı istediği soruna tarafsız yaklaşması ve bağımlılığın yoğun etkileriyle sağlıklı karar vermesi zor olabilir. Ayrıca madde bağımlılığından kurtulmaya karar veren bireyin, yaşadığı sorunun uzman desteğiyle açıklığa kavuşturulması ve tekrara düşmeden tamamen çözümlenmesi mümkündür.

Tüm bu nedenler terapi desteği ile madde bağımlılığı tedavisinin iyi bir çıkış noktası olmasını sağlar. Elbette terapiye başvuran kişinin kafasında çeşitli soru işaretleri ve tedirginlikler olması doğaldır. Ancak terapiyle daha ilk seansta bu kaygının azalması ve giderek daha olumlu bir süreç sağlanması mümkün olur.

Sonuç

Madde bağımlılığı, nörolojik ve psikolojik bir rahatsızlık olan bağımlılık sorununun bir türüdür. Zararlı ve bağımlılık yapıcı bir maddeye karşı gelişen sağlıksız bağlanmayı ifade eder. Ancak madde bağımlılığının bir hastalık olduğu ve tedavi desteğine başvurulması gerektiği bilinmelidir.

Madde bağımlılığının, kullanılan madde ve gelişen semptomlara göre belli alt gruplara ayrılması söz konusudur. Tedavi desteği ve süreç yönetimi mevcut bağımlılığa bağlı olarak gerçekleşir.

HiDoctor alanında profesyonel şekilde hizmet veren online psikologlar eşliğinde çalışır ve madde bağımlılığı konusunda etkin terapi desteği sunar. Bağımlılık türlerine ilişkin destek almak için HiDoctor’da online psikologlardan randevu oluşturabilir, evinizin konforunda terapi desteğine başlayabilirsiniz.