Gaslighting, bir kişinin diğer kişi üzerinde kontrol sahibi olmasını kolaylaştıran manipülasyon tekniğidir. Buradaki amaç, diğer kişiyi akıl sağlığını kaybettiğine inandırmak ve algılarından, anılarından şüphe etmesini sağlamaktır.
Gaslighting tekniklerine maruz kalan kişi yaşadıklarının hayal ürünü olduğunu düşünür. Gerçeklik algısı gittikçe kaybolur ve hatta anılarından bile şüphe eder hale gelir. Böylece failin, karşısındaki mağduru kontrol etmesi kolaylaşır.
Birçok insan, gaslighting psikolojik manipülasyon kavramını daha önce duymuştur. Peki, bu manipülasyon tekniği nasıl uygulanır? Belirtileri nelerdir ve ne gibi sonuçlara yol açar? Sizin için hazırladığımız bu içeriğimizde, milyonlarca insanı rahatsız eden bu manipülasyon tekniği hakkında aradığınız her şeyi bulabilirsiniz.
Gaslighting Nedenleri Nelerdir?
Gaslighting, ağır psikolojik yıkımlara neden olan bir tekniktir. Bu manipülasyona maruz kalan birçok kişi tedavi sürecinde genellikle aynı soru üzerine yoğunlaşıyor: Bunu bana neden yaptı? Soru kişisel olsa bile soruya verilebilecek cevaplar geneldir.
Manipülatör şu nedenlerden dolayı gaslighting taktiğine başvurabilir:
Dikkat çekme isteği: Başkalarına manipülasyon uygulayan insanlar o derin bir dikkat çekme ihtiyacı içerisindedir. Bu dikkat sayesinde kendilerini değerli hissederler.
Empati eksikliği: Herhangi bir durumda başkalarının bakış açılarını görebilme yeteneğine empati denir. Gaslight yapan kişiler empati yeteneğine sahip değildir.
Güç isteği: Fail, karşısındaki kişiye karşı güç gösterisi yapmak istediğinde bu yönteme başvurabilir.
Çocukluk travmaları: Eleştirilmiş ve daima suçlanmış bir çocuk, yetişkinlik zamanına geldiğinde usta bir manipülatör olabilir.
Gaslighting Belirtileri Nelerdir?
Manipülasyona uğrayıp uğramadığınızı anlamanın en iyi yolu tekniğin belirtilerini tanımaktır. Kendinizi aşağıdaki gaslighting belirtileri ile özdeşleştirebiliyorsanız manipüle edildiğinizin farkına varabilirsiniz:
Kendi isteklerinizi daima geri planda tutarsınız.
Her şeyi yanlış yaptığınızı düşünürsünüz.
Ters giden her şey için kendinizi suçlarsınız.
Basit kararları bile almakta zorlanırsınız.
Hobilerinizden uzaklaşırsınız.
Eskiden daha özgüvenli bir insan olduğunuzu fark edersiniz.
Sık sık karşınızdaki kişiden özür dilersiniz.
Gaslighting Yöntemleri Nelerdir?
Manipülatör, kurbanını yanıltmak ve sahip olduğu gerçeklik algısını etkilemek için farklı yöntemler kullanır. En sık tercih edilen yöntemler şunlardır:
İnkar: Manipülatör, gerçekleri değiştirerek karşısındakinin anılarından şüphe etmesini sağlar.
Unutma: Kişi, konuşulan konuyu unutmuş gibi davranır ve karşısındaki bireyi buna inandırır.
Saptırma: Hislerinizi veya düşüncelerinizi anlattığında konuyu usta bir şekilde değiştirir. Daima herhangi bir filmden veya olaydan etkilendiğinizi söyler.
Önemsiz gösterme: Söyledikleriniz onun için yalnızca “abartıdan” ibarettir. Bir süre sonra siz de bu duruma inanırsınız ve endişelerinizin önemsiz olduğuna kanaat getirirsiniz.
Gaslighting Örnekleri
Gaslighting, ilişkileri etkisi altına alabilecek yıkıcı davranışlardır. Bunu tespit etmenin en kolay yolu, partnerinizin davranış kalıplarını gözlemlemektir. Bu davranış kalıplarıyla ilgili aşağıdaki örneklere bakabilirsiniz:
İtibarsızlaştırma Örneği: Herhangi birisi ile yaşadığınız ortak anınızı düşünün. Sağlıklı bir durumda karşınızdaki kişi söylediğiniz çoğu şeyi onaylayacak ve gerekirse eklemeler yapacaktır. Aynı durumu manipülatör tarafından ele alalım. Fail, mağdur tarafından söylenenlerin yalan olduğunu öne sürer ve daha da kötüsü karşı tarafı buna ikna eder. Sıklıkla “sana kimse inanmayacak” cümlesini kullanır.
Önemsizleştirme Örneği: Çiftler arasında çıkan tartışmada partnerlerden birinin diğerine kırıldığını düşünelim. Sağlıklı bir ilişkide partnerini dinleyen kişi özür dileyecektir ve kendini daha net bir şekilde ifade edecektir. Manipülatör ise partnerinin duygularını abarttığını söyleyerek kafa karışıklığı yaratacaktır.
Yukarıda belirttiğimiz gaslighting örnekleri basit gibi görünen etkili durumlardır. Farklı durumlara göre örnekler değişiklik gösterecektir.
Gaslighting Nasıl Yapılır?
İkili ilişkilerinizde partnerinizden veya ailenizin herhangi bir üyesi tarafından gaslighting tekniklerine maruz kalabilirsiniz. Bu tür taktikler, sizin ruh sağlığınızı tamamen yok edene kadar devam eder. Peki, gaslighting uygulayıcısı bunu nasıl yapar?
Sizinle tartışmaktan kaçınır: Tartışma girişimleri onlar için savaş ilanı demektir. Çünkü kendi fikirlerinizi söyleyebileceğiniz bir alana girmiş olursunuz. Manipülatörün ilk yaptığı şey sizinle tartışmaktan kaçınmak olacaktır.
Hafızanızı bozar: Yaşadığınız herhangi bir anı hakkında farklı fikirler öne sürebilir ve daha da kötüsü buna sizi inandırabilir. Tek başınıza kaldığınızda hangisinin doğru olduğunu düşünmeye başlarsınız.
Gerçek bir dinleyici değildir: Manipülatör anlattığınız şeyleri içtenlikle dinlemez. Aksine hangi cümle ile sizi daha rahat incitebileceğini hesaplar ve sustuğunuz anda düşüncelerini uygular.
Gaslighting Uygulayan Kişiler Nasıl Bir Tutum Sergiler?
Gaslight uygulayan kişi, taktikleri yavaş ve dikkatli bir şekilde uygular. Bu dikkat o kadar üst düzeydedir ki işaretleri tanımanız neredeyse imkansızdır. Manipülatör dıştan çok zararsız görünür. Ona baktığınız zaman şefkatli ve çekici olduğunu düşünebilirsiniz.
Özellikle de sosyal çevreye karşı böyle bir tutum sergilemek onlar için önemlidir. Çünkü söylediği şeylere inanmaları için toplumda saygın birisi olması gerekir. Söylediğiniz her konuda sizi suçlar. Bunu kaba sözlerle yapmaz.
Nazik ve ince bir biçimde ifade eder. O an yaptığı şey duygusal boşluğunuzu doldurmaya çalışmaktır. O, kendini masummuş gibi gösterirken siz kendi sözlerinizle kendinizi suçluyor olursunuz.
Sık Kullanılan Gaslighting Cümleleri
Bir kişinin sizi etkisi altına aldığını düşündüğünüz oldu mu? Ya da verdiğiniz bir kararı tekrar düşünmeye zorlandığınız bir anı hatırlıyor musunuz? Bu size tanıdık geliyorsa ve hayatınızdaki herhangi biri aşağıdaki ifadelere sıklıkla başvuruyorsa gaslighting mağduru olabilirsiniz:
Sadece şaka yapmıştım.
Bu kadar duygusal olma.
Sana kimse inanmaz.
Beni üzmeseydin bu durumda olmazdım.
Yaptıklarımın hepsi senin suçun.
Sen her şeyi kafanda kurmuşsun.
En sık kullanılan gaslighting cümleleri bunlardır. Bütün bu cümleler gaslighting yaşadığınızın göstergesidir. Bu arada, yukarıdaki örneklerde, manipülatörün “sen“ kelimesini fazlaca kullandığını görebilirsiniz. Bu, kullandığı taktiğin açık bir işaretidir.
Gaslighting’e Maruz Kaldığını Nasıl Anlarsın?
Gaslighting’e maruz kalıp kalmadığınızı anlamak için farkındalık düzeyinizin gelişmiş olması gerekir. Fakat bazı durumlarda bu özelliğiniz bile işe yaramayabilir. Çünkü manipülatör sizi duygusal olarak istismar ettiği için zihinsel sağlığınızda karışıklık oluşmuştur. Yine de bazı noktalara dikkat ederek mağdur olma durumuna netlik kazandırabilirsiniz:
Bu kişi, doğru olmadığını bildiğiniz hikayeler anlatıyor mu?
Bu kişi ile birlikteyken sık sık kafa karışıklığı yaşıyor musunuz?
Kendinizi sürekli suçlu hissediyor musunuz?
Söz konusu birey, üstünüzde hakimiyet kurmaya ve sizi kontrol altına almaya çalışıyor mu?
Girdiğiniz her tartışmada sizi kötü hissettiriyor mu?
Sorulara verdiğiniz cevapları not almanız önemlidir. Eğer soruların cevapları büyük çoğunlukla “evet” ise hayatınızda bir gaslighting uzmanı bulunuyor anlamına gelir.
Gaslighting ile Nasıl Başa Çıkılır?
Gaslighting ile karşı karşıya kalındığında, sakin ve iddialı olmak iyi bir seçenektir. Buna ek olarak, sınırlarınızı kırmızı çizgiyle çizmek ve sorularına kesin cevaplar vermek manipülatörü yavaşlatabilecek seçeneklerdir.
Kendini gizleyen usta bir manipülatör ile beraberseniz üstteki iki seçenek yetersiz kalabilir. Böyle durumlarda aşağıda yer alan diğer seçeneklere başvurabilirsiniz:
Kararlarınıza güvenin: Manipülatör, aldığınız kararı eleştirir ve onun yanlış bir karar olduğuna sizi ikna edebilir. Yapmanız gereken en önemli şey ne denirse densin kararınızın arkasında durmaktır.
Kanıtlara başvurun: Yaptığınız çoğu şeyi belgelemeye çalışın. Örneğin, herhangi bir şeyi tamamlamadan önce fotoğrafını çekebilir veya sohbetlerinizi kayıt altına alabilirsiniz.
Arkadaşlarınızla konuşun: Sorunlarınızı her zaman yakınlarınızla tartışmak istemeyebilirsiniz. Fakat gaslighting ile başa çıkmak için güvendiğiniz insanlardan yardım almak çok önemlidir.
Gaslighting ile Mücadele Etme Yolları
Gaslighting her zaman ikili ilişkilerde ortaya çıkmaz. Meslektaşınız veya patronunuz tarafından da bu manipülasyona maruz kalabilirsiniz. Eğer bir şeylerin farkına varmaya başladıysanız adımlarınızı biraz daha hızlandırmalısınız. Gerekirse size destek olabilecek kişilerden yardım almalısınız.
Bunlar dışında aşağıdaki yol rehberi de size yardımcı olacaktır:
Sürekli düşünmeyi bırakın: Hangi duruma maruz kalırsanız kalın zihinsel sağlığınıza dikkat etmek zorundasınız. İş ortamında, evde, sosyal ortamda zihinsel sağlığınızı öncelik haline getirmelisiniz. Düşünceleriniz hakkında şüpheciyseniz düşünmeyi bırakmalısınız. Bunu kendi başınıza yapamıyorsanız profesyonel destek almalısınız.
Küçük notlar alın: Yaşadıklarınızı not almak küçük ama etkili bir adımdır. Duygu ve düşüncelerinizi not almak, yaşam tarzınızı değiştirmek için size yardımcı olacaktır.
Zihinsel egzersizler yapın: Aynı duruma farklı perspektiften bakmak güzel bir şeydir. Zihinsel egzersizler sayesinde duygusal sorunlarınız azalır. Kaygınız zamanla yok olur.
Profesyonel destek alın: Psikolojik manipülasyon kolay bir şekilde kurtulabileceğiniz bir şey değildir. Zaman zaman tehlikeli bir boyutlara ulaşabilir ve bunun sizin yüzünüzden gerçekleştiğine inanabilirsiniz. Böyle durumlarda profesyonel destek almak çok önemlidir.
Gaslighting Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Gaslighting ne demek?
Gaslighting Türkçesi tam olarak belirlenemeyen psikolojik manipülasyon tekniğidir. Manipülatör, karşısındaki kişinin zihnini tahrip eder ve bunun sonucunda güç üstünlüğü kazanır.
Gaslighting psikolojik manipülasyon mudur?
Evet, gaslighting psikolojik manipülasyondur.
Love bombing, gaslighting, ghosting farkları nelerdir?
Love bombing ilişkinin başlarında görülür. Sevgi ve ilgi “aşırı “olma özelliği taşır. Gaslighting ise kişinin gerçekle bağlantısının koparılmaya çalıştığı bir tekniktir. Ghosting, love bombing ile benzer özellikler taşısa da burada manipülatör ilişkiye devam etmez. Aniden, haber vermeden ortadan kaybolur.
Kimler gaslighting uygular?
Güç kazanmak isteyenler, narsist kişiliğe sahip olanlar gaslighting uygulamaya meyillidir.
Psikolojik baskı nasıl yapılır?
Mağdurun her hareketi gözlem altında tutulur. Ayrıca doğru bildikleri hakkında şüpheye düşürülür. Kişinin benlik saygısı yok edilerek manipülatöre bağımlı hale getirilir.
Manipülatif davranış özellikleri nelerdir?
Manipülatif davranış sergileyen kişilerin özellikleri genel olarak şunlardır:
Suçlayıcıdır.
Yargılayıcıdır.
Şüphecidir.
Dramatiktir.
Aşırıdır.
Manipülasyon yapıldığını nasıl anlarız?
Karşıdaki kişinin davranışlarını iyi analiz etmek çok önemlidir. İpuçlarını yakalayarak ve zihinsel ferahlığı elde tutarak manipülasyon yapıldığını anlayabilirsiniz.
Gaslighting’den nasıl kurtulurum?
Gaslighting’den kurtulmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
Her birey farklı bir karaktere sahiptir ve potansiyel davranış kalıpları bu karakter çevresinde gelişir. Bu nedenle insan kişiliğini anlamak, psikologlar için bile uğraş gerektiren oldukça karmaşık bir iştir. Neyse ki, zihnin gizemlerini çözmeye yardımcı olan ve insan kaynaklarından askeriyeye kadar birçok farklı alanda kullanılan güvenilir araçlar var. Bunlardan biri de Minnesota çok yönlü kişilik envanteridir. […]
Çocukların en önemli değişikliklere adım attığı çağlardan birisi okul çağıdır. Okul çağı, çocukların sosyal, fiziksel ve duygusal gelişimlerinin hızlandığı ve önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu süreçte çocuklar, etkileşim kurduğu kişilere karşı çeşitli davranış problemleri geliştirebilir. Başta kolayca fark edilmeyen problemler, çocukların hem akademik başarılarını hem de sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. Çocuklar, doğal olarak, […]
Cömertlik, sadece maddi yardımla sınırlı olmayıp zaman, emek ve ilgi gibi pek çok biçimde ifade edilebilir. Toplumsal hayatta önemli bir yere sahip olan bu davranış kalıbı, bireyin sadece çevresine değil, kendi psikolojik iyi oluşuna da katkı sağlamaktadır. Araştırmalar, cömertlik pratiklerinin kişilerin topluma ve sevdiklerine yarar sağlayabilmesinden dolayı kendilerini yeterli hissetmesi, kendinden ve yaptığından tatmin olmuşluk […]
Dr. Nossrat Peseschkian tarafından geliştirilen Pozitif Psikoterapi, insanın içinde bulunduğu duruma farklı açılardan bakabilmeyi amaçlar. Bu sebeple, kişilerin sorunlarına/çatışmalarına çözüm ararken bireysel, toplumsal, biyolojik ve sosyolojik boyutlardan yaklaşır. Pozitif Psikoterapi ekolünün temelini Denge Modeli oluşturur. Denge Modeli, 4 temel alan üzerinde durmaktadır. Beden ve duyular İş ve Başarı İlişkiler Gelecek ve Fantezi Ruhsal açıdan sağlıklı […]
Çoğu insan, kendisini yetenekli ve dayanıklı olarak nitelendirmeyi sever. Nitekim, güçlenmiş, zorluklara göğüs germiş ve yaşamının kontrolünü eline almış bir insan olmak, her bireyi mutlu eder. Ancak bazen, ne kadar güçlü olduğumuzu düşünürsek düşünelim, diğer insanların yardımına ihtiyacımız olduğunu gösteren olaylar ortaya çıkar. Bazı insanlar bu durumlarda kendini zihinsel ve duygusal olarak sıkışmış hissederken; bazı […]
Her insan, bazı zamanlarda kaygı ve stres duygularını arttıran, işte veya kişisel yaşantısında konsantrasyon güçlüğüne neden olan düşüncelerle meşgul olduğu bir dönem yaşar. Geçmiş ve gelecekle ilgili bu rahatsız eden düşünceler, o anda var olmayı ve şimdiki zamanda mutlu olmayı engeller. İşte, tam da bu noktada bilinçli farkındalık egzersizleri devreye girer! Mindfulness olarak da bilinen […]
İyi bir yaşam, her şeyden ve herkesten önce, kişisel olarak kendinize uygun bir yaşamdır. Peki, kendinizi iyi tanımadan, size ve ihtiyaçlarınıza uygun bir hayat inşa etmeniz mümkün müdür? Ne yazık ki, çoğu kişi için bu mümkün değildir. Onlar için yaşam uçsuz bucaksız bir okyanusta akıntıyla yolculuk etmek gibidir. Peki, bu yolculuk nasıl dizginlenir? Bahsi geçen […]
Her canlının içinde benliğinin odak noktası yatar. Örneğin; bir fincan kahvenin özü çekirdektir, etin özü proteindir. İnsanın özü ise kendisidir. Herşey özüyle birlikte güzeldir. İnsan da bu kurala dahildir. Çünkü kendi gibi olamayan herkes, er ya da geç toplum tarafından arzulanan ve kabul edilen normlara sürüklenir. Bütün bireylerin herkesleştiği ve kimsenin kendisi gibi olamadığı bir […]
